Gniewosz plamisty - opis, występowanie, zdjęcia, hodowla, opinie

Gniewosz plamisty – występowanie węża, wygląd, ciekawostki

Występowanie gniewosza plamistego – gdzie spotkasz węża w Polsce?

Gniewosz plamisty to wąż, który występuje na terenie prawie całej Europy, spotkamy go również w Zachodniej Azji. W Polsce możemy napotkać go na terenie całego kraju z pominięciem północnej i północno-wschodniej części. Im dalej w kierunku południowym (z pominięciem części centralnej), tym więcej siedlisk i populacji gniewosza.

Wąż najliczniej występuje w dolinie Odry, Borach Dolnośląskich, na Opolszczyźnie, w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, w Pieninach i na Roztoczu. Mimo że samo występowanie węża jest dość powszechne, to w ostatnich latach notuje się ogólny spadek populacji gniewosza i jest on uznany za gatunek zagrożony wyginięciem.

Gniewosz plamisty jest gatunkiem, który preferuje ciepłe miejsca, takie jak nasłonecznione polany o zróżnicowanej roślinności, lasy o słabym zagęszczeniu z prześwitami słonecznymi oraz ich pobrzeża, tereny skaliste i kamieniste, brzegi rzek i jezior. Najczęściej spotkamy go porankami, kiedy łapie promienie słoneczne i nagrzewa swoje ciało. Wąż ten czasami pojawia się w okolicy siedlisk ludzkich – w szczególności w okolicy pół uprawnych, opuszczonych ruin budynków, torowisk, kamieniołomów i poboczy dróg.

Jak wygląda gniewosz plamisty? Opis i zdjęcia

Gniewosz plamisty jest najmniejszym z wszystkich polskich węży. Maksymalnie może osiągnąć 1 metr długości (podobną długość może osiągnąć lancetogłów meksykański, który dorasta do 120 cm), choć jest to rzadkość. Przeciętny gniewosz osiąga rozmiar od 50 do 80 centymetrów długości. Podobnie jak u wielu innych gatunków węży, samica jest większa i dłuższa od samca. Głowa gniewosza jest oddzielona od tułowia, jej kształt jest opływowy i delikatnie zaznaczony. Źrenica oka jest okrągła. Długość ogona węża w stosunku do całej długości to 10-20% w zależności od osobnika i płci. Ogon samca jest zwykle dłuższy od ogona samicy.

Gniewosz może posiadać kilka wariantów kolorystycznych. Nawet w jednej populacji mogą pojawiać się osobniki różniące się od siebie barwą. Do najbardziej popularnych kolorów młodych węży należą szary, popielaty, brązowy i beżowy. Część brzuszna w okresie wzrostu ma kolor ceglastoczerwony.

Dorosłe węże mogą występować w kolorach ceglastoczerwonym, brązowym, beżowym, miedzianym. Od tego ostatniego koloru pochodzi też inna nazwa gniewosza - miedzianka. Wzdłuż ciała wąż posiada kilka rzędów plamek, które niekiedy mogą się ze sobą łączyć tworząc zygzak – stąd też często grubosze mogą być mylnie brane za żmiję zygzakowatą. To, co najbardziej charakterystyczne dla grubosza to występowanie dużej plamy na głowie – może przybierać ona różne kształty u różnych osobników.  Sam wzór rośnie raz ze zwierzęciem, ale nie zmienia się jego kształt.

Więcej ciekawostek o gniewoszu plamistym – tryb życia i pożywienie

Tryb życia gniewosza – opis, zdjęcia, ciekawostki, hibernacja

Okres aktywności gniewosza plamistego przypada na dzień. Wraz z pojawieniem się słońca, wąż wychodzi z kryjówki, by nagrzać się do odpowiedniej temperatury, a następnie udaje się na polowanie. Mimo że ciepły klimat jest tym, który najbardziej mu odpowiada, intensywne upały mu nie służą. Najbardziej aktywny jest w umiarkowanie słoneczne dni oraz w okresie zachmurzeń. Na czas deszczu opuszcza kryjówkę, by skorzystać ze źródła wody pitnej.

Podobnie jak inne gatunki węży, na okresy zimowe węże zapadają w hibernację, która rozpoczyna się w październiku, a kończy w kwietniu. Zimowanie pozwoli im przeczekać chłodniejszy okres i spowolnić metabolizm tak, by dotrwać do kolejnego sezonu. Jako kryjówki do zimowania najczęściej służą im ruiny budynków, nasypy gałęzi i kamieni, opuszczone nory.

Już kilka tygodni po przebudzeniu rozpoczynają gody, które trwają do końca maja. Wówczas samce są bardzo agresywnie pobudzone i w przypadku napotkania innych rywali dochodzi do walk, mających na celu wyłonienie najsilniejszego, do którego będą należeć samice na określonym terytorium. Po napotkaniu samicy dochodzi do kopulacji, samiec też towarzyszy jej przez jakiś czas. Kopulacja gniewosza może trwać do 45 minut. A może zainteresuje cię także ten artykuł o hodowli pytona zielonego?

Rozmnażanie i pożywienie gniewosza plamistego

Gniewosz plamisty jest gatunkiem jajożyworodnym. Oznacza to, że po zapłodnieniu samica nie znosi jaj, lecz nosi je w sobie do czasu klucia się młodego. Młode wychodzą otoczone błonką, którą opuszczają tuż po narodzinach lub będąc jeszcze w łonie samicy. Ciąża trwa około 120-150 dni, więc młode najczęściej przychodzą na świat w lipcu i sierpniu, w skrajnych przypadkach nawet we wrześniu. Podczas jednej ciąży samica jest w stanie urodzić od kilku do kilkunastu małych węży.

Po wykluciu się młode od razu są samodzielne – 7 dni po urodzeniu następuje pierwsza wylinka. Dojrzałość płciową osiągają po upływie 3-4 lat, a po ukończeniu 4-5 roku życia rozpoczynają życie godowe. Gniewosz plamisty może dożyć nawet 18 lat (dla porównania lancetogłów meksykański żyje średnio 11 lat).

Głównym składnikiem diety gniewosza są inne jaszczurki żyjące w Polsce, takie jak np. jaszczurka zwinka lub padalec zwyczajny. Niekiedy występuje również zjawisko kanibalizmu i pożerani są młodsi i słabsi przedstawiciele gatunku. Węże mogą też spożywać drobne gryzonie oraz bezkręgowce. Gniewosz jest niejadowity  – swoje ofiary łapie zębami, zaciska się wokół ciała, by je udusić, a następnie połyka. Podobny sposób polowania ma także lancetogłów meksykański.

Ochrona gatunkowa gniewosza plamistego w Polsce

Gatunek narażony na wyginięcie? Ciekawostki na temat ochrony gniewosza plamistego

Na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie ochrony gatunkowej, gniewosz plamisty został objęty ochroną w Polsce i podlega jej już od 1952 roku. Miedzianka znajduje się też w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i jest oznaczony kategorią VU, która oznacza, że zwierzę jest narażone na wyginięcie. Główną przyczyną takiego stanu rzeczy jest działalność gospodarcza człowieka, polegająca na wypalaniu traw lub transformacji przestrzeni w sposób uniemożliwiający mu bytowanie. Największy spadek populacji gniewosza został odnotowany w południowo-zachodniej części Polski na Dolnym Śląsku.

Sami badacze mają trudne zadanie, by ocenić, jaka jest populacja gniewosza, ponieważ obserwacja życia węża i znalezienie jego siedlisk jest niezwykle trudne. Wąż jest skryty i unikający obecności człowieka w związku z tym trudno stwierdzić, czy na danym obszarze gatunek ten występuje, czy po prostu tak dobrze się ukrywa. Wielu przyrodników prowadzi badania w zakresie siedlisk węża i postuluje o wzmocnienie ochrony najsilniejszych siedlisk gada.

W związku z tym, że gniewosz plamisty jest pod ochroną, jego hodowla w Polsce jest niemożliwa. Zapewnia mu to ogólnokrajowy zakaz zabijania, transportu i przechowywania węża w niewoli. Złamanie tych zakazów wiąże się z odpowiedzialnością karną.

Warto pamiętać, że jest mnóstwo innych gatunków węży z całego świata, które możemy hodować w domu. Najpopularniejsze z nich to:

• lancetogłów meksykański – dorosłe węże osiągają zbliżoną długość do gniewosza. Lancetogłów meksykański wymaga terrarium 80x50x50 cm i jest niejadowity.
• heterodon zachodni – ten gatunek węża nie jest tak długi jak lancetogłów meksykański. Samiec osiąga 60-65 cm, a samica 75-80 cm. Heterodon jest warunkowo jadowity – oznacza to, że posiada gruczoł jadowy, jednak nie jest w stanie wstrzyknąć jadu, ponieważ jego zęby nie posiadają kanalików jadowych.