Jamniki były niegdyś szalenie popularną grupą ras. Pod koniec lat 80.
XX wieku na sopockim molo odbyła się Klubowa Wystawa Jamników, na którą
zgłoszono ponad 500 psów. Dziś jamniki nie są tak często spotykane, nawet na
wystawach międzynarodowych w Polsce stawka wszystkich jamniczych ras (a jest
ich dziewięć) nie przekracza setki. Jednak najwierniejsi jamnikarze twierdzą,
że istnieją jamniki i reszta psów, a jamnik to nie rasa, a stan umysłu.
Jeśli szukasz więcej porad i informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o psach.
Jamnik szorstkowłosy
króliczy – historia, ewolucja, współczesność
Pochodzenie jamnika, odmian włosa i wielkości
Ojczyzną jamnika są Niemcy, gdzie
pierwsze egzemplarze pojawiły się około XVI wieku. Prawdopodobnie ich
charakterystyczna sylwetka została utrwalona drogą selekcji do dalszej hodowli
psów niskonożnych, urodzonych w miotach krótkowłosych psów gończych. W wyniku
odpowiedniego doboru także pod względem pasji łowieckiej, uzyskano psa
wszechstronnego, nadającego się do polowania na ziemi i pod ziemią – budowa
ciała umożliwiała tropienie lisów i borsuków w norach.
Wieloletnia praca hodowlana
zaowocowała otrzymaniem psa wydłużonego, o krótkich, silnych kończynach i dobrze
umięśnionego. W XIX wieku niemieccy kynolodzy po raz pierwszy uporządkowali
wszystkie ich cechy we wzorcu, przyjętym w 1870 roku. W roku 1880 została
założona pierwsza księga rodowodowa, a osiem lat później, w roku 1888,
utworzono Deutscher Teckelklub (DTK) – Niemiecki Klub Jamnika. Wzorzec DTK,
okresowo aktualizowany, od 1979 roku obowiązuje wszystkie organizacje
kynologiczne, będące członkami Międzynarodowej Federacji Kynologicznej (FCI).
Pierwsze jamniki były krótkowłose.
Z tego względu ich odporność na chłód była niewystarczająca podczas długich
polowań. Skrzyżowano zatem jamnika ze spanielem. W wyniku tych działań
hodowlanych powstała długowłosa odmiana jamnika, której klub utworzono w
Bawarii. Natomiast jamnik szorstkowłosy wyhodowany został z połączenia jamnika
krótkowłosego, teriera szkockiego, dandie dinmont teriera i sznaucera
miniaturowego. Miał on łączyć w sobie wszystkie cechy dobrego psa myśliwskiego
– zwinność, szybkość, odporność i ciętość. Jamniki szorstkowłose wykazują
największą wszechstronność łowiecką i często towarzyszą myśliwym w łowisku.
Z czasem pojawiło się
zapotrzebowanie na jamnika, który mieściłby się w norze króliczej i wypłaszał
stamtąd dzikie króliki. Dalsze prace hodowlane polegały więc na miniaturyzacji
jamnika standardowej wielkości. Prowadzono je drogą krzyżowania jamnika
standardowego z pinczerem miniaturowym. Po latach selekcji hodowlanej uzyskano
jamniki na tyle małe, że mogły one wejść do ciasnej króliczej nory. Obecnie
jamniki występują w trzech wielkościach (standardowy, miniaturowy i króliczy) i
trzech odmianach włosa (krótkowłosy, długowłosy i szorstkowłosy). Dawniej
jamnika krótkowłosego nazywano gładkowłosym, a na szorstkowłosego mówiono
„ostrowłosy”. Od wielu lat nazwa „ostrowłosy” została zastąpiona nazwą „szorstkowłosy”,
zarówno w odniesieniu do jamnika, jak i do innych ras o zróżnicowanych
odmianach włosa. Jeśli od niedawna jesteś właścicielem jamnika, sprawdź także ten artykuł o
sposobach odrobaczania psa.
Jak wygląda jamnik szorstkowłosy króliczy
Generalnie jamnik jest krótkonożnym
psem o wydłużonej sylwetce, głowie o bardzo słabo zaznaczonym przełomie
czołowo-nosowym (stopie), dobrym umięśnieniu i grubej kości. Uzębienie mocne,
zgryz nożycowy. Kłąb powinien być wyraźnie zaznaczony, grzbiet prosty – lekko
opadający ku tyłowi. Kończyny mocne, o zwartej, „kociej” łapie, w ruchu
dynamicznie wyrzucane. Jamnik nie może sprawiać wrażenia ani rachitycznego, ani
ociężałego. Prześwit, czyli odległość od podłoża do najniższego punktu klatki
piersiowej, powinien wynosić 1/3 wysokości psa w kłębie.
Powyższe odnosi się do wszystkich
dziewięciu ras, dla których obowiązuje ten sam wzorzec, z uwzględnieniem różnic
wielkości i odmiany włosa. Jamnik króliczy (jak i miniatura) ma wyglądać jak
pomniejszony standardowy. Jamnik szorstkowłosy króliczy ma być zatem
pomniejszonym standardem, przy zachowaniu identycznych proporcji. W sieci można
znaleźć wspólne zdjęcia jamników wszystkich wielkości, na których łatwo
zauważyć różnice.
Szata jamnika szorstkowłosego jest
dwuwarstwowa. Włos okrywowy jest twardy i szczeciniasty, jedynie na uszach
miękki i gładki. Podszerstek miękki i gęsty. Włos okrywowy przylegający na
całym ciele, jedynie wyraźnie zaznaczona broda i krzaczaste brwi. Umaszczenie
może być jednokolorowe – czerwone (rude), im bardziej wysycone, tym lepiej,
oraz dwukolorowe – dzicze, czarne, czekoladowodzicze i czekoladowe z rdzawym
podpalaniem, które im jest ciemniejsze i czystsze, tym wyżej cenione. We
wszystkich rodzajach umaszczeń dopuszczalna, choć niepożądana, jest biała
plamka na przedpiersiu (do 3 cm średnicy). Oprócz tego jamniki szorstkowłose
występują w umaszczeniu marmurkowym. Kolorem podstawowym jest u psów jednobarwnych
rudy, a u dwubarwnych kolor ciemny (dziczy, czarny lub czekoladowy). Na kolorze
podstawowym rozłożone są plamy: na rudym – ciemniejsze, na pozostałych –
jaśniejsze. Najrzadszym umaszczeniem jamnika szorstkowłosego jest pręgowane –
na rudym tle ciemne pręgi. Inne niż wymienione umaszczenia powodują
dyskwalifikację.
Nie są pożądane u jamnika
króliczego cechy karłowatości (pozostałość po pinczerach miniaturowych):
okrągła, jabłkowata głowa, silnie zaznaczony stop i wyłupiaste oczy. Te powinny
mieć migdałowy kształt i wyrażać przyjazne, inteligentne spojrzenie.
Wielkość miniaturową bądź króliczą
ostatecznie ustala się, kiedy pies ukończy 15 miesięcy. Dopuszczalne jest
bowiem kojarzenie międzyrasowe miniatur i króliczych. Jamnik standardowy jest z
tego wyłączony, nie wolno go kojarzyć z innymi wielkościami. Przy skojarzeniu
wielkości króliczej z miniaturową szczenięta w rubryce „rasa” mają wpisaną
wielkość matki. Ustalając ostateczną wielkość bierze się pod uwagę obwód klatki
piersiowej w najszerszym miejscu. U jamnika króliczego wynosi on do 32 cm dla
psów i do 30 cm dla suk. Powyżej tych wartości jamnik kwalifikowany jest jako
miniaturowy (psy do 37 cm, suki do 35 cm).
Usposobienie i charakter jamnika szorstkowłosego króliczego
Wszystkie rasy jamników mają
wspólne cechy. Są pełne temperamentu, ruchliwe, komunikatywne i bardzo
przywiązane do właścicieli. Są też generalnie niezwykle odważne (choć w każdej
rasie zdarzają się osobniki lękliwe, o słabej psychice). Wszystkie są rasami
myśliwskimi, jednak w praktyce do polowań obecnie używane są w ogromnej
większości szorstkowłose standardy. Niemniej, jamnik szorstkowłosy króliczy
potrafi wytropić postrzałka z równą dokładnością.
W domu jamnik zawsze próbuje
„narzucić swoje zdanie”. I z reguły wygrywa… Któż bowiem jest w stanie oprzeć
się powłóczystemu spojrzeniu pięknych, migdałowych oczu i widokowi zawadiackiej
brody? Jamniki są mistrzami złodziejstwa i żebrania przy stole. Mała miniaturka
potrafi w odpowiednich warunkach dostać się na stół i „posprzątać” jedzenie.
Nie pogardzi też kubłem ze śmieciami, który musi być zamknięty w szafce tak,
aby pies nie mógł jej otworzyć. Znana jest historia jamnika, który nauczył się
otwierać lodówkę starego typu, nadeptując na pedał otwierania.
Pasja łowiecka jamnika szorstkowłosego
(i nie tylko) króliczego daje się zauważyć zwłaszcza w przydomowym ogródku.
Jeżeli wyczuje kreta, będzie cierpliwie go tropił, dokładnie przy okazji
rozkopując grządki lub wypielęgnowany trawnik. Powstałe przy tym spustoszenie
może być daleko większe, niż to, które zrobił kret.
Niezależnie, czy jest to standard,
miniatura czy króliczy, jamnik jest psem ciepłolubnym i uwielbia, nawet w
największe upały, spać pod kołdrą. Być może wynika to ze skojarzenia z norą,
gdyż chowa się pod kołdrą cały. Według powszechnej anegdoty, właściciele
jamników dzielą się na dwie kategorie: tych, którzy śpią ze swoimi psami i
tych, którzy się do tego nie przyznają.
Układanie jamnika nie jest rzeczą
łatwą. Jest to pies niezwykle pojętny i inteligentny, ale wyznający zasadę „ja
tu mam ostatnie słowo”. Dlatego szkolenie jamnika na posłuszeństwo wymaga od
właściciela oceanu cierpliwości. Natomiast skarcenie jamnika z reguły kończy
się „fochem”, który w skrajnych przypadkach może trwać nawet kilka dni.
Jamnik szorstkowłosy
króliczy – nasz domownik
Pielęgnacja i zdrowie jamnika
Podstawową kwestią w zakresie
dbałości o zdrowie jamnika jest ochrona jego kręgosłupa. Jamniki mają wydłużoną
sylwetkę i skłonności do dyskopatii większe od innych ras. Dlatego na pytanie:
jaki pies do bloku i czy może być to jamnik? – odpowiadamy: jeżeli mieszkamy na
piętrze w bloku bez windy, musimy liczyć się z koniecznością noszenia jamnika
po schodach. W domu jednorodzinnym z piętrem trzeba zabezpieczyć schody,
najlepiej drzwiczkami. Również ze względu na obciążenie kręgosłupa nie wolno
jamnika przekarmiać, aby nie dopuścić do nadwagi, sprzyjającej dyskopatii.
Wprawdzie jamnik na ogół jest zawsze łasy na jedzenie, ale trzeba mu postawić
granice.
Pielęgnacja szaty jamnika
szorstkowłosego nie jest specjalnie skomplikowana. Konieczne jest jednak
usuwanie martwego włosa, który sam nie wypadnie. Co kilka tygodni (w zależności
od tempa przyrostu) trzeba psa wytrymować. Niewprawny właściciel powinien
powierzyć ten zabieg profesjonalnemu groomerowi. Cena to około 100 zł. Nie
wolno psa strzyc nożyczkami, ani tym bardziej maszynką, gdyż prowadzi to do
zmiękczenia i lokowacenia włosa okrywowego. Jamniki wystawowe najlepiej skubać
palcami, a sierść na łapach wyrównywać trymerem. Nożyczkami wycina się jedynie
sierść spomiędzy poduszek.
Jamnik szorstkowłosy nie wymaga
częstych kąpieli, chyba że się „uperfumuje” w nieczystościach. Natomiast
okresowo należy wyczyścić mu uszy i co 2 – 3 tygodnie przycinać pazury, o ile
pies sam ich nie ściera. Niewprawiony właściciel lepiej niech zleci obcięcie
pazurów lekarzowi weterynarii lub poprosi o pomoc doświadczonego hodowcę.
Nieumiejętne obcinanie może spowodować uszkodzenie nerwu i trudne do
zatamowania krwawienie.
Żywienie jamnika
Jamniki, także szorstkowłose
królicze, są żarłoczne i łapczywe. Dlatego od początku należy przestrzegać
zasad odpowiedniego żywienia, aby nie narazić psa na nadwagę i otyłość. Zbyt
często na ulicach widuje się zatuczone jamniki, ledwie idące na krótkich
nóżkach. Nie wolno ulegać żebraniu, a jeżeli jedzenie rośnie nam w ustach,
najlepiej na czas posiłku zamknąć psa w innym pokoju.
Jamnik miniaturka i króliczy nie
potrzebują dużej ilości karmy. Najlepiej podawać psu gotową karmę dobrego
producenta, przeznaczoną dla małych ras. Dawkować należy według przepisu na
opakowaniu. Nie trzeba wówczas dodawać żadnych suplementów, ponieważ karmy są
zbilansowane. Jeżeli natomiast zdecydujemy się na przygotowywanie psich
posiłków w domu, podajemy mięso (wołowinę, kurczaka, indyka), ryż lub makaron i
warzywa w proporcji odpowiednio ½ - ¼ - ¼. Nie podajemy psu, wbrew powszechnemu
stereotypowi, kaszy, której pies nie trawi i nie przyswoi z niej składników
odżywczych. Do jedzenia gotowanego w domu dodajemy suplementy według wskazówek
lekarza weterynarii – głównie fosforan wapnia i witaminy.
Ważne: miska z jedzeniem stoi w
stałym miejscu jedynie na czas karmienia. Jeżeli pies nie zje wszystkiego (co u
jamnika jest rzadkością), zabieramy miskę, jedzenie nie może stać. Pies musi
mieć jedynie stały dostęp do świeżej wody. Po zjedzeniu również zabieramy pustą
miskę. Błędem jest stałe dosypywanie karmy! Jamnik powinien jeść o ustalonych
porach, szczenięta nawet cztery razy dziennie, psy dorosłe raz lub dwa razy.
Hodowla jamnika szorstkowłosego króliczego
Planując hodowlę tej rasy należy
rozpocząć od nabycia dobrej suki z wartościowym pochodzeniem. Najlepiej zasięgnąć
informacji u kierownika sekcji rasy w najbliższym oddziale Związku
Kynologicznego w Polsce. Cena szczenięcia z renomowanej hodowli jest dość
wysoka (nie ma cennika, każdy hodowca sam ustala cenę), ale jeżeli chcemy w
przyszłości, aby suka dawała dobre potomstwo, z pewnością warto zainwestować.
Zanim to jednak nastąpi, należy
spełnić szereg warunków:
- Wstąpić
do ZKwP, opłacić wpisowe, składkę roczną i rejestrację szczenięcia, a
także wyrobienie rodowodu – w oddziale Związku pozostawia się metrykę,
którą wraz ze szczeniakiem wydaje nam hodowca
- Uzyskać
oceny wystawowe, kwalifikujące do hodowli
- Zarejestrować
przydomek hodowlany, które będą nosić wszystkie szczenięta, urodzone w
naszej hodowli, niezależnie od rasy. Przydomek powinien być krótki, prosty
i łatwy do wymówienia w różnych językach. Dlatego odradzamy np. „Z
Krzaczastego Gąszcza”.
- Znaleźć
reproduktora i uzgodnić z jego właścicielem warunki krycia.
Jeżeli chcemy mieć szczenięta w
określonych kolorach, trzeba poznać zasady dziedziczenia umaszczeń. Szczegóły
można znaleźć w literaturze kynologicznej. Należy też znać rodowód reproduktora
– jego właściciel powinien nam dać kserokopię. Po zapoznaniu się z przodkami
będzie można obliczyć prawdopodobieństwo, czy w hodowli będzie kolor dziczy,
czarny podpalany, rudy czy czekoladowy podpalany. Jamniki czarne podpalane i
czekoladowe podpalane niekiedy mają rzadki podszerstek, co jest błędem.
Natomiast całkowity jego brak jest poważną wadą.
Po urodzeniu szczeniąt powiadamiamy
oddział i właściciela reproduktora. Wymyślamy imiona dla szczeniąt, wszystkie
na tę samą literę (nie ma obowiązku zaczynania od początku alfabetu). Jest to
też zabawa dla dzieci, które mają często dość ciekawe pomysły, jak nazwać psa.
Kiedy szczeniaki mają trzy tygodnie, odrobaczamy je razem z matką. Szczeniaki
podlegają przeglądowi związkowemu w wieku sześciu tygodni. Należy wcześniej je
oznakować (chipowanie) u lekarza weterynarii. Następnie oddział wystawia małym
metryki i w wieku 8 tygodni mogą iść do nowych domów. Przez cały okres odchowu
szczeniąt robimy im zdjęcia, dokumentując proces rozwoju.
Wbrew obiegowym opiniom, hodowla
nie jest sposobem na zarabianie pieniędzy. Jest to ciężka praca, a z każdym
następnym odchowanym miotem zdobywa się większe doświadczenie. Niewielu
hodowców potrafi wytrwać w pasji dłużej niż kilka lat. Niemniej są i tacy,
którzy posiadłszy raz jamnika szorstkowłosego króliczego, pozostają wierni tej
rasie. Wszak jak już była mowa – jamnik to stan umysłu…