Pies atakuje bez ostrzeżenia? Drabina agresji u psów

Zrozumienie agresywnych zachowań

Opiekunowie często zwracają się z problemem niespodziewanych ataków agresji ze strony swojego psa. Ważne jednak, aby zdawać sobie sprawę, że przed atakiem, takim jak pogryzienie, istnieje szereg sygnałów i zachowań wyrażanych przez psy. Te subtelne sygnały i zachowania, które rozpoczynają rozwój agresji, są jak stopnie na drabinie, prowadzące do szczytu agresji - ugryzienia.

Drabina agresji to graficzna wizualizacja reakcji, jakie pies podejmuje w celu zminimalizowania zagrożenia lub zapobiegnięcia konfliktowi. Są to sygnały oznaczające uczucie dyskomfortu, prośbę o dystans ze strony psa lub o zaprzestanie danej czynności. Niezrozumienie granic oraz ignorowanie wczesnych sygnałów stresu może skutkować, przechodzeniem na kolejne “szczeble” przez psa, a finalnie kończyć się atakiem poprzez ugryzienie.

Proces zaczyna się od subtelnych oznak napięcia, znanych jako sygnały uspokajające. Obejmują one oblizywanie się, ziewanie, odwracanie głowy, a także napięcie mięśni. Jeśli nie będziemy zwracać na nie uwagi, pies może przejść do ostrzejszych reakcji, takich jak warczenie, czy kłapanie zębami. Drabina agresji

Wiele razy skupiamy się na oczywistych objawach agresji, pomijając delikatne sygnały stresu, które mogą być wstępnymi oznakami. Rozpoznanie tych wczesnych sygnałów może zapobiec dalszej eskalacji agresji. Porównując ten proces do drabiny: na niższych stopniach znajdują się subtelne sygnały stresu lub uspokajające, które stopniowo przechodzą w coraz bardziej agresywne zachowania. Na szczycie drabiny znajduje się atak psa, który może mieć różne formy i stopnie agresji, od kontrolowanego ugryzienia (ugryzienie zahamowane) po dotkliwe ataki. Sposób reakcji psa zależy od sytuacji i jego emocji. Aby lepiej zrozumieć drabinę agresji, przedstawię ją, zaczynając od podstawy, wspinając się coraz to wyżej po kolejnych stopniach.

Na początkowym poziomie drabiny agresji, możemy zauważyć następujące sygnały:

• Ziewanie
• Oblizywanie się
• Mrużenie oczu
• Odwracanie głowy/ciała

W miarę jak podstawowe sygnały nie przynoszą psu korzyści, przechodzi na wyższe poziomy, gdzie obserwujemy zachowania takie jak:

• Skulony ogon
• Spięte ciało
• Położone uszy
• Skradanie się
• Kładzenie się i wstawanie
• Wpatrywanie się w oczy

Kolejny etap to:

• Warczenie
• Szczerzenie kłów
• Chwytanie zębami

Na szczycie drabiny znajduje się:

• Gryzienie

I tak o to dotarliśmy do najwyższego punktu drabiny agresji, gdzie pies sięga po agresję fizyczną w stosunku do innego psa, człowieka czy opiekuna. Może to objawiać się poprzez gryzienie, szarpanie lub inne formy ataku, co stanowi istotne zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia.

Nie każdy pies przechodzi przez pełną sekwencję zachowań agresywnych; niektóre mogą przejść przez nie w różnej kolejności. Agresywne zachowania u psów mogą być spowodowane różnorodnymi czynnikami, a ich przyczyny są często złożone i zależą od indywidualnych cech oraz doświadczeń psa.

Subtelne sygnały są kluczowe

Uważam, że każdy opiekun powinien znać drabinę agresji, aby móc odpowiednio odczytywać i reagować na wcześniejsze, delikatniejsze zachowania agresywne. Bo zachowania grożące czy agresywne to nie tylko warczenie i ugryzienia, ale i wiele innych.

Są wyjątkowe okoliczności, jak psy adoptowane ze schronisk, czy z innych środowisk po przejściach. Wtedy dla nowych opiekunów rzeczywiście wydawać się, że pies atakuje bez ostrzeżenia. A dlaczego?

Może być tak, że przez poprzednich właścicieli sygnały grożące były ignorowane, więc pies doszedł do najwyższego szczebla drabiny agresji, którym jest ugryzienie, ponieważ dopiero ono przynosiło jakiś rezultat. Psy wykazują agresję w sytuacjach zagrożenia lub gdy czują dyskomfort. Jeżeli subtelne sygnały nie przynoszą żadnych rezultatów, pies przechodzi do mocniejszych i bardziej pewnych ruchów i okazuje się, że dopiero one “zadziałają”. Tym sposobem pies się uczy, że nie opłaca się sięgać po zachowania z dolnej części drabiny agresji, tylko od razu z tej wyższej.

Jest także pewien problem z małymi psami, ponieważ ze względu na ich rozmiary często nie zauważamy tych subtelnych gestów, bądź je zignorujemy. Jako ludzie mamy tendencję do większego szacunku wobec dużych psów, jesteśmy bardziej więc wrażliwi na warknięcie dobermana, niż yorka. Z tego powodu często uważa się, że małe psy są najbardziej agresywne. Prawda jest taka, że ich subtelne sygnały są ignorowane, co zmusza je do przejścia od razu do bardziej wyraźnych zachowań.

“Agresja pojawia się bez ostrzeżenia”

Kiedy ktoś twierdzi, że został zaatakowany przez psa "bez ostrzeżenia", w istocie oznacza to, że nie zareagował na żadne wcześniejsze znaki alarmowe wysyłane przez zwierzę. Psy bardzo rzadko atakują bez wcześniejszego ostrzeżenia. Istnieją oczywiście wyjątki, takie jak psy chore lub z poważnymi zaburzeniami neurologicznymi. Lub również takie psy, o których wcześniej wspominałam, które są po traumatycznych przejściach i ich zaufanie do człowieka zostało dawno skreślone. Ale to również są bardzo rzadkie przypadki.  Jeśli pies zostanie ukarany za okazywanie sygnałów agresywnych, może zatrzymać wcześniejsze etapy drabiny agresji i w rezultacie od razu przejść do ataku. Na przykład, jeśli pies był karcony za warczenie, może przestać wydawać ten dźwięk przed atakiem.

Ponowne nauczenie psa komunikowania się za pomocą subtelniejszych sygnałów jest trudne i wymaga dużo czasu. Dlatego ważne jest, aby unikać reagowania agresywnie, ponieważ nie tylko pogłębia konflikt, ale również hamuje naturalne sposoby komunikacji psa.

Psy są niezwykle biegłe w komunikowaniu swoich emocji w sposób subtelny i nieagresywny. Poprzez język ciała psiaki jasno dają do zrozumienia, kiedy czują się nieswojo.

Różne rodzaje agresji

Chciałabym podkreślić, że agresja, którą tu opisuję, oraz wszelkie zachowania poprzedzające atak, czyli sygnały uspokajające i sygnały stresu, nie mają nic wspólnego z tzw. agresją łowiecką. Ta forma agresji występuje, gdy pies napotyka szybko uciekającego osobnika, na przykład biegnącego człowieka, dziecko na rowerze, szybko uciekającego małego psa lub inne zwierzę.

Wielu badaczy zachowań psów nie uznaje agresji łowieckiej za agresję w tradycyjnym znaczeniu, ponieważ kierują się one zupełnie innymi emocjami, takimi jak chęć zdobycia nagrody czy przyjemności, a nie unikania zagrożenia. Jest to rzadko występujący rodzaj agresji u psów, które rzeczywiście mają tak silny instynkt łowiecki, że wpadają w pogoń za człowiekiem czy zwierzyną, chwytają ją i np. rozszarpują. Warto mieć to na uwadze, że w takim przypadku naszej drabiny agresji, nie ma.