Rak szlachetny - występowanie, opis, zdjęcia, znaczenie w przyrodzie

Życie zagrożonego krawca

Rak chroniony w Polsce

Rak szlachetny (Astacus astacus) znany też jako rak szewc, rak rzeczny i rak szerokoszczypcowy, to nasz rodzimy gatunek, który jest dość spory. Dorasta do 17 cm i ma jednolicie czekoladowy kolor. To odróżnia go od raka pręgowanego, który ma kropeczki na odwłoku, czyli „ogonku” za tułowiem.

Niestety nie możemy go trzymać w akwarium, bo jest w Polsce zagrożony wyginięciem i zabieranie ich z naturalnych wód jest zabronione. Jest wyjątkowym rakiem, bo przeważnie zajmuje rzeki (stąd nazwa rak rzeczny) i zbiorniki wodne, gdzie jest duża ilość tlenu.

Także nie żyje w mule, jak inne polskie raki. Woli dno piaszczyste i czyste. Szuka schronienia w korzeniach drzew zanurzonych pod wodą lub innych naturalnych zagłębieniach. Zawsze stara się być zanurzony, ale nie na dużą głębokość.

Delikatny skorupiak

Rak szlachetny jest bioindykatorem wód, co znaczy, że gdy występuje, to zbiornik jest czysty. Kiedy ginie – oznacza to zanieczyszczenie naturalnego siedliska. W obliczu coraz mniejszej ilości zbiorników, gdzie brzeg jest czysty i dobrze natleniony, ilość raka szlachetnego stopniowo się zmniejsza.

Także nawożenie okolicznych terenów powoduje zakwaszenie wody i zanieczyszczenie w takim stopniu, że rak szlachetny nie radzi sobie w wielu zbiornikach wodnych. Warto umieć go odróżniać od innych gatunków, bo tamte radzą sobie o wiele lepiej.

Mogą bowiem żyć w wodach mniej natlenionych i o mulistym dnie. Także wymagania odnośnie czystości wody nie są tu tak rygorystyczne, jak w przypadku Astacus astacus. Spróbujmy też potraktować przykład raka szlachetnego, żyjącego w Polsce, jako dodatkowe informacje przy trzymaniu raków ozdobnych w akwarium.

Nawet hodowla raka szlachetnego musi się odbywać za specjalnym zezwoleniem i nie można ich trzymać amatorsko, a tym bardziej poławiać zarobkowo. Jednak warto się tematem zainteresować, bo po dopełnieniu wszelkich formalności raki nadal znajdują chętnych nabywców. Zyski z takiego przedsięwzięcia mogą być nawet wyższe niż w przypadku ryb ozdobnych.

Opis pięknego raka

Jak rak w wodzie

Rak szewc lubi siedzieć na brzegu wody, gdzie może wykopać norkę przy naturalnych kryjówkach. W ciągu dnia wystawia tylko szczypce, które posłużą do obrony i ataku na potencjalną ofiarę. W nocy opuszcza schronienie i aktywnie poluje.

Właściwie poluje i szuka, bo będzie zadowolony zarówno z larw owadów, jak i małych ryb, czy padliny. To stworzenie jest ogromną pomocą dla każdego zbiornika w utrzymaniu czystości. Swoimi odnóżami przemieli wszystko, co tylko nadaje się do ponownego przetworzenia.

Rak szerokoszczypcowy generalnie jest bezpieczny, bo nie ma innych wrogów, niż człowiek. Czasami jednak sprytne węgorze łapią je w okresie linienia, gdy raki rzeczne są bezbronne i łatwe do zgryzienia. Okresowe zrzucanie pancerza jest trudne dla raków nie tylko ze względu na możliwość bycia upolowanym, ale gównie dlatego ,że jest to dla nich ogromny wysiłek.

Wodny czyściciel dna

Rak szlachetny jest najczęściej barwy czekoladowej, ale może też stawać się bardziej oliwkowy, ciemny przechodzący w czarny lub szary. Na górze głowy raki rzeczne mają specyficzne oczy na czułkach. Ułatwia im to obserwację otoczenia, ale także kierują się węchem i dotykiem.

Astacus astacus mają bardzo dużą ilość odnóży. Nie chodzi tylko o te największe 4, ale też jest grupa, która podaje pokarm, dwa są przekształcone w duże szczypce, a pod odwłokiem jest ich całe mnóstwo, jednak nie służą do poruszania się.

Samice raków umieszczają tam jajeczka i utrzymują dojrzewające potomstw do momentu, gdy nie stanie się całkiem niezależne. Wówczas mają podwinięty ogon i często wachlują tymi drobnymi „nóżkami”, żeby młode miały wystarczającą ilość tlenu. A może zainteresuje cię także ten artykuł na temat kraba tęczowego?

Drobnymi skokami wstecz

Kiedy przychodzi moment na ucieczkę, rak szerokoszczypcowy nie płynie do przodu, ale bardzo szybko podwija ogon pod siebie i robi „odrzut” wstecz. Wydaje się to bardzo śmieszne, ale należy przyznać, że jest to genialna forma obrony. Rzadko który drapieżnik spodziewa się tego, że jego ofiara zacznie uciekać wstecz.

Odpychanie się ogonem to praktycznie jedyna forma pływania u raków. Nie mają płetw, czy szerokich łapek, ale wbrew pozorom pływanie do tyłu nie jest takie absurdalne. Rak szewc ma oboje oczu na słupkach, które mogą praktycznie dowolnie obracać. Nawet gdy porusza się wstecz, może zachować kontrolę nad tym, co dzieje się wokół niego.

Jest to tym bardziej strategiczne, że pływa zawsze „pancerzem do przodu” paszcza, brzuch i oczy są w tej pozycji na samym końcu, więc jest najmniejsza szansa, że znajdą się w paszczy drapieżnika. Trzeba zaznaczyć, że rak rzeczny nie pływa bez dużej motywacji. Musi być mocno przestraszony, żeby gwałtownie uciec. Przeważnie nawet wobec większego od nich stworzenia, bohatersko machają swoimi szczypcami.

Opis życia raka

Raki żyją w ukryciu

Astacus astacus to jedna wielka maszyna do przetwórstwa dennego. Szczypce duże mogą łapać żywe ofiary i są w tej kwestii zdumiewająco skuteczne. Także pierwsze pary odnóży krocznych służą do przekazywania cząstek w kierunku pyszczka. Doskonale przydają się do pobierania pokarmu, który nie jest duży i wystarczy go przełożyć do paszczy.

Na tym nie koniec, bo raki mają także odnóża przygębowe, które są całym systemem segregacji pokarmów przechodzącym przez 8 różnych metod filtracji i dzielenia cząsteczek pokarmu. Tym sposobem rak może zjadać różne znaleziska – od ryb do roślin, które też są ważnym elementem jego diety.

Niezastąpione są w tej kwestii glony Chara, które mają w swoim składzie wapń. Raki rzeczne bardzo je lubią, a dzięki temu uzupełniają niedobory wapnia po linieniu. Także bardzo ważna jest obecność wapnia w wodzie, gdzie żyją raki. Bez tego nie będą mogły odtworzyć pancerza i umrą. Rakowi akwariowemu można kupić karmy dedykowane, gdzie opis wskazuje na obecność wapnia.