Jak usunąć kleszcza? Praktyczny poradnik na wyciąganie kleszcza

Stadia rozwojowe i sposoby atakowania kleszcza

Okres i etapy rozwoju kleszcza

Kleszcz po wylęgnięciu się z jaja rozwija się około dwóch do nawet czterech lat w trzech etapach:

• Larwa – mierzy niecały milimetr. Kształtem przypomina dorosłego osobnika. Żyje w trawie, ściółce leśnej i niskich roślinach, gdzie czeka na swojego żywiciela. Po przyczepieniu się do niego żeruje od 2 do 5 dni, po czym odpada i ulega przeobrażeniu w drugą formę – nimfę
• Nimfa – ma wielkość od 0,5 do 1 milimetra. Po wbiciu w skórę wygląda jak główka od szpilki. Żyje w tym samym środowisku, co larwa i podobnie czeka na żywiciela. Po wczepieniu się pobiera krew od 3 do 6 dni, następnie odpada i przeobraża się w postać dorosłą
• Postać dorosła (imago) – największa. Dorosły samiec mierzy do około 2,5 milimetra i pobiera stosunkowo mało krwi od żywiciela, zmieniając wielkość bardzo nieznacznie. Samica dorasta do około 5 mm długości. Ma chitynowy odwłok tylko w górnej części, zaś dolna pozostaje miękka, co umożliwia jej silne rozciągnięcie po pobraniu znacznej ilości pokarmu (nawet do 1,5 centymetra).

Jedna samica może złożyć do 3 tysięcy jaj. Jeżeli larwa, a potem nimfa, żerują w okresie wiosny i wczesnego lata (maj – czerwiec), wówczas przeobrażają się do postaci dorosłej jeszcze w tym samym roku. Jednak powyższe stadia rozwoju mogą następować w różnych porach. Kleszcze mają zdolność przebywania nawet przez wiele miesięcy w stanie odrętwienia, nie pobierając pokarmu.

Zimowanie kleszczy odbywa się zasadniczo w stadium nimfalnym, chociaż zdarza się, że zimują w postaci larwalnej albo dorosłej. Na zimę zakopują się w glebie pod ściółką. Im cieplejszy klimat, tym krócej trwa całkowity rozwój kleszcza.

Wszystkie postacie kleszcza odżywiają się w ten sam sposób – za pomocą znajdującego się w głowie kłująco-ssącego aparatu gębowego z rurkowatym hypostomem, wyposażonym w haczykowate twory, dzięki którym kleszcz utrzymuje się w skórze żywiciela. W ślinie kleszcza znajduje się substancja znieczulająca, która powoduje, że żywiciel nie czuje wkłuwania się pasożyta w skórę. Każda z postaci kleszcza może żerować zarówno na człowieku, jak i na zwierzętach. Sprawdź także ten artykuł z poradami, jak założyć szelki dla psa.

Jak atakuje kleszcz

Kleszcz lokalizuje swoją ofiarę na podstawie wysyłanych przez nią bodźców, między innymi:

• Oddechu – powoduje on miejscowy wzrost stężenia dwutlenku węgla w powietrzu, co kleszcz bezbłędnie rejestruje
• Zapach – każde zwierzę i człowiek wydziela specyficzną, wyczuwalną dla kleszcza woń
• Wibracje – stawianie kroków, wydawane odgłosy, ruchy ciała
• Temperatura ciała – kleszcz reaguje na ciepło, jakie wydziela jego potencjalna ofiara.

Najbardziej agresywną postacią kleszcza jest nimfa i to ona stwarza największe niebezpieczeństwo zakażenia boreliozą, babeszjozą i odkleszczowym zapaleniem mózgu. Jest też najbardziej odporna na warunki atmosferyczne i brak pożywienia, dlatego osobniki przeżywające zimę to właśnie w ogromnej większości postać nimfalna.

Dostawszy się na swoją ofiarę, kleszcz na ogół poszukuje miejsca, gdzie skóra jest najcieńsza i najsłabiej owłosiona, choć może wbić się w zasadzie wszędzie. U zwierząt najczęściej atakowanymi miejscami są okolice oczu i małżowin usznych, a także podbrzusze. U człowieka, a zwłaszcza u dziecka, kleszcze chętnie wbijają się w zgięcie kolanowe lub łokciowe, okolice pach i tułów od strony brzucha. Po znalezieniu odpowiedniego miejsca pasożyt chwyta fałd skórny za pomocą przednich odnóży, po czym wbija się aparatem gębowym, wydzielając jednocześnie substancję, która znieczula miejsce wkłucia.

Dorosłego osobnika łatwo znaleźć, gdyż jest to największa postać. Znacznie trudniej zlokalizować nimfę i larwę. Dlatego po powrocie z lasu trzeba dokładnie obejrzeć całe ciało, a ubranie po zdjęciu wytrzepać nad wanną. Najlepiej zrobić to bezpośrednio po przyjściu do domu, wówczas szansa, że kleszcz nie zdąży się wbić w skórę, jest dużo większa.

Jak usunąć kleszcza, czyli wyrywanie, pęseta, strzykawka na kleszcze i inne sposoby

Najpopularniejsze sposoby wyjmowania kleszczy

W sieci można znaleźć mnóstwo porad, jak usunąć kleszcza. Nie wszystkie z nich są jednak bezpieczne, a niektóre wręcz są niewskazane. Usuwanie kleszcza nie jest szczególnie skomplikowane, jednak trzeba pamiętać, aby nie stosować następujących sposobów:

• Wyrywanie – jest niebezpieczne ze względu na dość mocne tkwienie w skórze dzięki haczykowatym zaczepom aparatu gębowego. Po wyrwaniu może się okazać, że w skórze została główka, sama lub wraz z fragmentem tułowia. Jeżeli po wyrwaniu na zewnątrz pozostaje ciemny twór przypominający włos, jest to przednia noga kleszcza, umieszczona tuż za głową
• Wykręcanie – może skutkować dokładnie tym samym, co wyrywanie. Delikatna struktura łącząca głowę pasożyta z tułowiem łatwo ulega przerwaniu. Nie należy wykręcać kleszcza, gdyż może się okazać, że została główka albo główka i noga kleszcza
• Polewanie lub smarowanie – spirytusem, benzyną, lakierem lub zmywaczem do paznokci, mydłem, tłuszczem, parafiną, itp. Kleszcz nie odpadnie, a polanie lub posmarowanie jego odwłoka spowoduje jego obumarcie i pozostanie w skórze, zatem i tak czeka nas mechaniczne usuwanie kleszcza
• Przypalanie – tyle bezsensowne, co bardzo niebezpieczne, zarówno u człowieka dorosłego, u dziecka, jak i u zwierzęcia. Uśmierci kleszcza, ale główka zostanie w skórze, poza tym może dojść do poparzenia, a u psa lub kota do zapalenia się sierści
• Ściskanie odwłoka – może doprowadzić do jego pęknięcia i śmierci pasożyta, który jednak zostanie w skórze i wówczas trzeba przeprowadzić mechaniczne wyciąganie kleszcza.

Powyższe sposoby mogą doprowadzić do pozostawienia niewidocznych na zewnątrz fragmentów martwego kleszcza, a w konsekwencji do miejscowego zakażenia, które może zakończyć się interwencją chirurgiczną. Pamiętajmy, że w głowie kleszcza tkwi największe niebezpieczeństwo, a ona właśnie zostaje w skórze. Sposoby te sprawiają, że – mówiąc kolokwialnie – kleszcz przed śmiercią zwróci wszystko, co miał w przewodzie pokarmowym, wraz z bakteriami.

Jak usunąć kleszcza w sposób pewny i bezpieczny

Na rynku dostępne są różne, mniej lub bardziej skuteczne, narzędzia do wyciągania kleszczy. Nie są one drogie, kosztują od kilku do kilkudziesięciu złotych. Najprostszym z nich jest pęseta. Nie może ona jednak mieć końców ustawionych pod dużym kątem względem siebie, gdyż taką pęsetą łatwo zgnieść odwłok pasożyta. Pęseta musi mieć płaskie końcówki. Jest to jednak narzędzie do używania przez osoby, które dobrze opanowały wyciąganie kleszcza, poza tym nie zawsze zdaje egzamin przy niedużych rozmiarach kleszcza.

Strzykawka na kleszcze – tak popularnie nazywana jest kleszczołapka, wyglądem przypominająca przyrząd iniekcyjny. Funkcjonuje podobnie jak próżniowa pompka ssąca, umożliwiając zarówno wyjęcie kleszcza, jak i odessanie jego toksyn. Jak wyjąć kleszcza? Narzędzie przykłada się otworem do kleszcza, przyciska do skóry i przyciąga tłok do siebie. Jest ono – niestety – nieskuteczne, jeżeli kleszcz znajduje się w miejscach, które uniemożliwiają wytworzenie próżni (zgięcia kończyn, na skórze owłosionej, itp.).

Inne urządzenie, przypominające strzykawkę na kleszcze, to mechaniczna kleszczołapka. Można ją nabyć w kilku rozmiarach, odpowiednich do wielkości kleszcza. Umieszcza się go między ząbkami urządzenia, unosi się haczyk i kilka razy przekręca w dwie strony. Uwaga: nie wykręcać kleszcza, a jedynie delikatnie kręcić! Jest to narzędzie odpowiednie tak dla ludzi, jak i zwierząt.

Dobrze sprawdza się też stosunkowo nowy na rynku zestaw do usuwania kleszczy. Składa się on z urządzenia do wyjmowania kleszczy oraz ze sprayu, przeznaczonego do zamrażania pasożyta. Zamrożenie zapobiega infekcji podczas zabiegu wyciągania kleszcza, hamuje również wydzielanie śliny, w której mogą się znajdować drobnoustroje chorobotwórcze. Do zestawu dołączona jest instrukcja, jak wyjąć kleszcza.