Ile jest ras pszczół? – podstawy systematyki Apis mellifera

Opublikowano: 28.11.2025Autor: Fajny ZwierzakDrukujArtykuł sponsorowanyUdostępnij

Czym są rasy pszczół miodnych?

Rasa pszczół to nie tylko zbiorowość owadów, które wyglądają podobnie. To historie tysiącleci ewolucji, opowieści o przetrwaniu w górach Kaukazu, na wrzosowiskach Skandynawii, w gorących dolinach Etiopii czy na pachnących ziołami wzgórzach Toskanii. Cechy rasowe są jak osobowość – pewne pszczoły są łagodne, inne zadziorne, niektóre pracują niestrudzenie od pierwszego promienia słońca, inne wolą stabilną pogodę i długie sezony. Ich wygląd, zachowanie, tempo rozwoju – wszystko to ukształtowało się pod wpływem natury i człowieka.

Jak klasyfikuje się rasy pszczół?

Systematyka pszczół przypomina nieco heraldykę – szukamy symboli, śladów pochodzenia, przodków. Nauka nie stoi w miejscu: dawniej opierano się na kształcie skrzydeł czy kolorze tułowia, dziś zaglądamy w ich genomy i analizujemy sekwencje DNA. Cztery główne linie ewolucyjne Apis mellifera to:

1. Linia M (zachodnioeuropejska) – jak stare dęby, twarde i odporne. Apis mellifera mellifera – pszczoła ciemna – to prawdziwa legenda Północy. Więcej: pszczoła środkowoeuropejska w badaniach PAN
2. Linia C (południowoeuropejska) – słoneczne temperamenty. Apis mellifera carnica, ligustica – łagodne, pracowite, uwielbiane w pasiekach komercyjnych. Zobacz: Carnica na stronie DADANT
3. Linia A (afrykańska) – przetrwanie w ekstremach. A. m. scutellata, zwana niesłusznie "złą pszczołą" ("killer bee") to dowód, jak potężna jest ewolucja. Więcej: Africanized honey bee - University of Florida IFAS
4. Linia O (bliskowschodnia) – tajemnicza i niedoceniana. Apis mellifera caucasica czy syriaca wciąż kryją wiele sekretów adaptacyjnych.

Obecnie rozpoznaje się ponad 30 ras Apis mellifera, ale liczba ta może wzrastać wraz z odkrywaniem lokalnych odmian i przeprowadzaniem nowych badań.

Dlaczego wybór rasy pszczół ma znaczenie?

Każdy pszczelarz ma swoje sympatie. Jedni przysięgają na kraińską pszczołę – "moja dziewczyna nie żądli" – śmieją się, pokazując ramki oblężone łagodnymi robotnicami. Inni z uporem trwają przy ciemnej pszczole – "bo to nasze, bo odporna, bo nie potrzebuje cukru".
Hodowcy tworzą również linie hybrydowe, takie jak Buckfast – krzyżówka wielu ras, zaprojektowana przez brata Adama z opactwa Buckfast. Ta pszczoła zrewolucjonizowała pasieki przemysłowe i nadal cieszy się ogromną popularnością. Więcej o Buckfast: Brother Adam i jego pszczoły. W Polsce najczęściej spotykane rasy to:

• A. m. carnica – ceniona w gospodarstwach zawodowych,
• A. m. mellifera – chroniona w rezerwatach genetycznych, m.in. w Kampinoskim Parku Narodowym,
• Buckfast – „pszczelarski kundelek”, ceniony za wydajność.

Przydatne linki:

• Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt – rejestr ras pszczół
• Pasieka Zarodowa Kąty – informacje o liniach hodowlanych
• Stowarzyszenie Pszczelarzy Zawodowych o rasach pszczół

Wybór odpowiedniej rasy to nie tylko kwestia preferencji. To decyzja, która wpływa na efektywność pracy pasieki, zdrowie rodzin pszczelich i jakość pozyskiwanych produktów. To jak wybór partnera do tańca, z którym przetańczyć trzeba nie jeden sezon, a całe lata.

Europa i klasyka pasieki – pszczoła kraińska, kaukaska i środkowoeuropejska

Najpopularniejsze rasy pszczół miodnych w pasiekach europejskich

W Europie pszczoły miodne to nie tylko element krajobrazu, to dziedzictwo kulturowe, tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie oraz podstawa lokalnego rolnictwa i bioróżnorodności. Od dolin Alp po niziny Europy Środkowej spotykamy trzy fundamentalne rasy pszczół wykorzystywane przez pszczelarzy: pszczołę kraińską, kaukaską oraz rodzimą pszczołę środkowoeuropejską. Każda z nich charakteryzuje się unikalnymi cechami biologicznymi i hodowlanymi, a wybór odpowiedniej rasy ma ogromny wpływ na efektywność prowadzenia pasieki: https://swietokrzyskimiod.pl/pl/p/Miod-wrzosowy/103.

Pszczoła kraińska (Apis mellifera carnica)

Jedna z najczęściej wybieranych ras pszczół w Polsce, Austrii, Niemczech i Słowenii. Wywodzi się z obszarów alpejskich i dorzecza Sawy. Charakteryzuje się spokojnym usposobieniem i wysoką produktywnością. Jest doskonałym wyborem dla pszczelarzy prowadzących intensywną gospodarkę pasieczną.

Cechy charakterystyczne:

• dynamiczny rozwój wiosenny,
• bardzo dobre wykorzystanie pożytków rolniczych i leśnych,
• niewielka skłonność do rójkowania,
• łatwość adaptacji do zmiennych warunków pogodowych,
• wyjątkowa łagodność w kontakcie z pszczelarzem.

Więcej informacji:

• Stowarzyszenie Pszczelarzy Słoweńskich o pszczole kraińskiej
• Opis pszczoły kraińskiej na BeeSource (ang.)
• Strona hodowli Carnica w Austrii (niem.)

Pszczoła kaukaska (Apis mellifera caucasica)

Rasa pochodząca z obszarów Kaukazu. Szczególnie ceniona za zdolność do pozyskiwania nektaru z roślin o głębokich kielichach. Doskonale sprawdza się w regionach o dużej wilgotności i umiarkowanym klimacie.

Cechy charakterystyczne:

• bardzo długi języczek (do 7,2 mm),
• wysoka wydajność przy pożytkach z koniczyny i lucerny,
• spokojne usposobienie,
• znaczne zużycie zapasów pokarmowych w okresie zimowym,
• silna tendencja do propolisowania wnętrza ula.

Czytaj więcej:

• Opis rasy na stronie FAO (ang.)
• Instytut Pszczelarstwa w Gruzji (ang.)
• Charakterystyka pszczoły kaukaskiej (ros.)

Pszczoła środkowoeuropejska (Apis mellifera mellifera)

Autochtoniczna rasa Europy Środkowej i Północnej, nazywana pszczołą ciemną. Dobrze przystosowana do chłodniejszego klimatu, odporna na zmienne warunki pogodowe i ekonomiczna w gospodarowaniu zapasami. Obecnie objęta programami ochrony ze względu na swoje znaczenie genetyczne i historyczne.

Cechy charakterystyczne:

• bardzo dobra zimotrwałość,
• duża ostrożność i czujność,
• doskonałe przystosowanie do warunków leśnych i górskich,
• niska podatność na choroby pasożytnicze,
• wartość dla zachowania lokalnych populacji.

Polecane źródła:

• Kampinoski Park Narodowy – program ochrony A.m. mellifera
• Fundacja Pszczoły Wracają – zachowanie pszczoły ciemnej
• COLOSS – międzynarodowa sieć badawcza (ang.)

Trzy rasy pszczół miodnych, trzy style gospodarowania i trzy środowiska, w których najlepiej się odnajdują. Każda z nich oferuje unikalny zestaw zalet, a decyzja o ich wyborze powinna być dostosowana do warunków lokalnych i strategii prowadzenia pasieki. To właśnie ta różnorodność sprawia, że pszczelarstwo w Europie pozostaje tak bogate i fascynujące.

Afrykańska siła – pszczoła afrykańska i jej hybrydy

Od dzikości do pszczół afrykanizowanych – kontrowersje i ewolucja pszczelarstwa tropikalnego

Pszczoły afrykańskie wywołują skrajne emocje. Dla jednych to zwieńczenie pszczelej wytrzymałości i efektywności, dla innych – symbol zagrożenia, niezrozumienia i medialnej histerii. Ich historia to opowieść o podróży przez kontynenty, o genach, które nie znały granic, i o tym, jak człowiek zmienia bieg natury. Współczesne pszczelarstwo w Afryce i Ameryce Południowej nie może być rozumiane bez znajomości tej niezwykłej linii pszczół.

Pszczoła afrykańska (Apis mellifera scutellata)

Po raz pierwszy spotkałam się z tą pszczołą oglądając reportaż o pszczelarzach z Ugandy. Opowiadali o rodzinach pracujących w upale bez ustanku, o miodzie o zapachu tropikalnych kwiatów i o tym, jak wystarczy cień zakłócenia, by cały ul zamienił się w szarą chmurę obrony. Apis mellifera scutellata pochodzi z regionu Wielkich Rowów Afrykańskich. To pszczoła, która przetrwała wszystko: susze, upały, drapieżniki i ludzi.

Cechy charakterystyczne pszczoły afrykańskiej:

• bardzo dynamiczny rozwój rodzin,
• niska tolerancja na zakłócenia w ulu,
• skłonność do migracji i porzucania gniazda,
• wysoka odporność na choroby i pasożyty,
• niskie wymagania pokarmowe,
• silny instynkt obronny.

To pszczoła ludzi twardych warunków. W Kenii, Tanzanii czy Etiopii stanowi podstawę lokalnego pszczelarstwa – bez niej nie byłoby wielu miodów akacjowych i dzikich odmian palmowych.

Linki do polecanych zasobów:

• FAO o pszczelarstwie afrykańskim
• Narodowa Stacja Pszczelarska w Nairobi
• African Beekeeping Resource Center
• Pszczelarstwo w Rwandzie – BeeLife Rwanda

Afrykanizacja pszczół w Ameryce Południowej i Środkowej

To miał być projekt kontrolowanej hodowli pszczół przystosowanych do tropikalnych warunków. Rok 1956, Brazylia. Entuzjazm naukowców. Europejskie pszczoły nie radzą sobie najlepiej w cieple i wilgoci. Postanowiono skrzyżować je z odporną pszczołą afrykańską. Kilka rojów uciekło. Efekt? Największy eksperyment ewolucyjny XX wieku w pszczelarstwie.

Charakterystyka pszczół afrykanizowanych:

• wysoki poziom agresji w obronie gniazda,
• bardzo szybkie tempo rozwoju rodzin pszczelich,
• skuteczna adaptacja do ciepłych stref klimatycznych,
• doskonała odporność na warrozę,
• wyższa produktywność w niektórych rejonach tropikalnych.

Z mojego punktu widzenia największą siłą tych pszczół jest ich zdolność do przetrwania.

Linki do rzetelnych źródeł:

• University of Florida – Africanized Honey Bees
• Bee Informed Partnership – afrykanizacja i jej skutki
• Instituto Nacional de Tecnología Agropecuaria, Argentyna
• Texas A&M University – Africanized Bee Facts

Hybrydy pszczół jako przyszłość pszczelarstwa tropikalnego

Słuchałam pszczelarzy z Brazylii, którzy nie chcą innych pszczół. "Moje dziewczyny są silne, nie chorują, robią miodu po korek. Trzeba tylko umieć je zrozumieć" – mówił jeden z nich. To inne podejście, bardziej nastawione na obserwację i pokorę niż na kontrolę. Hodowla hybryd pszczelich to nie tylko odpowiedź na warunki klimatyczne, ale także szansa na rozwój lokalnych gospodarek.

Zalety hodowli hybryd tropikalnych:

• łączenie odporności scutellaty z łagodnością ras europejskich,
• lepsze dostosowanie do zmian klimatycznych,
• niższa podatność na choroby pszczół,
• możliwość produkcji miodu bez intensywnej chemii.

Programy i inicjatywy:

• African Bee Project – edukacja i hodowla hybryd
• Apimondia – badania nad pszczołami tropikalnymi
• Projekt HIBEE – pszczoły a zmiany klimatu
• Fundacja Pszczoły Wracają – zagrożenia genetyczne

To, co dla jednych jest zagrożeniem, dla innych staje się nadzieją. Wszystko zależy od tego, z jaką uwagą słuchamy pszczół i jak bardzo jesteśmy gotowi z nimi współpracować.

Azjatyckie pszczoły – między Apis cerana a pszczołami olbrzymimi

Najciekawsze gatunki pszczół w Indiach, Chinach i Azji Południowo-Wschodniej

Azja to kontynent kontrastów, bogactwa gatunków i wielowiekowych tradycji pszczelarskich. Od górskich dolin Bhutanu, przez ryżowe pola Tajlandii, po zatłoczone prowincje Chin – pszczoły towarzyszą człowiekowi od tysiącleci. W Azji wykorzystywane są nie tylko pszczoły europejskie Apis mellifera, ale przede wszystkim gatunki lokalne: mniejsze, odporniejsze, lepiej dostosowane do klimatu i ekosystemów regionu. Ich obecność jest fundamentem rolnictwa, kultury i biologicznej różnorodności.

Apis cerana – wschodnia pszczoła miodna

Apis cerana, nazywana pszczołą wschodnią, to jeden z podstawowych gatunków wykorzystywanych w pszczelarstwie Indii, Chin, Korei i Japonii. Jest mniejsza od pszczoły europejskiej, ale lepiej przystosowana do warunków azjatyckich: wilgotnego powietrza, zmiennej temperatury i naturalnych zagrożeń, takich jak drapieżne osy czy pasożyty.

Cechy charakterystyczne Apis cerana:

• niski pobór pokarmu zimą i w porach deszczowych,
• odporność na roztocza warroa (poprzez naturalne oczyszczanie gniazda),
• łatwość adaptacji do uli tradycyjnych,
• wydajność miodowa dostosowana do pożytków lokalnych,
• miód o intensywnym aromacie zależnie od regionu.

Więcej informacji:

• ICAR India – Apis cerana
• BeeLab Korea
• FAO: Beekeeping with Apis cerana
• Pszczoły w Azji – Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Pszczoły olbrzymie Azji – Apis dorsata i Apis laboriosa

Apis dorsata, znana jako pszczoła olbrzymia, to dziki gatunek, który buduje jedno duże gniazdo pod konarami drzew lub pod okapami skalnymi. Jest niezwykle ważna dla lokalnych ekosystemów i tradycyjnego zbieractwa miodu w Azji Południowo-Wschodniej.
Apis laboriosa, występująca głównie w Himalajach Nepalu, Bhutanu i Indii, to najwyżej występujący gatunek pszczół na świecie. Produkuje "mad honey", miód zawierający naturalne grayanotoksyny.

Najważniejsze cechy:

• brak możliwości udomowienia,
• obrona gniazda w zwartej formacji lotnej,
• zbieractwo miodu jako rytuał i dziedzictwo lokalne,
• wysoka wartość miodu ze względu na dzikość i specyficzne składniki.

Materiały:

• National Geographic – Honey Hunting in Nepal
• BBC: The Honey Hunters
• UAS Bangalore
• Scientific American – mad honey

Pszczelarstwo tradycyjne w Azji Południowo-Wschodniej

W regionie Azji Południowo-Wschodniej pszczoły są kluczowym elementem wiejskiego życia. W Tajlandii, Laosie, Wietnamie i Kambodży pszczelarstwo prowadzone jest głównie na potrzeby lokalne, ale coraz częściej staje się także narzędziem edukacyjnym i sposobem na odbudowę ekosystemów.

Wyróżniające się praktyki:

• wykorzystanie lokalnych ras pszczół (w tym pszczół bezżądłowych),
• tradycyjne ule z bambusa, ceramiki, drewna,
• integracja pasiek z ogrodnictwem i permakulturą,
• wykorzystanie pszczół do naturalnej ochrony upraw.

Polecane zasoby:

• Bees for Development – Asia Projects
• BIOTROP Indonesia
• Thailand Honeybee Center
• FAO Asia Beekeeping Portal
• Fundacja UR Kraków – pszczelarstwo w Azji

Azjatyckie gatunki pszczół i formy gospodarowania ukazują wielopoziomową relację między człowiekiem a przyrodą. Ich zachowanie, struktura gniazda, zwyczaje i sposoby wykorzystania mają wartość nie tylko ekologiczną, lecz także edukacyjną, kulturową i ekonomiczną.

Ameryki i importowane rasy – mieszanki, selekcja i przystosowanie

Jak powstały linie pszczół miodnych w USA i Ameryce Południowej

Ameryki to kontynenty, na których pszczoły miodne (Apis mellifera) nie występowały naturalnie – zostały tu przywiezione przez ludzi. Historia pszczelarstwa w Stanach Zjednoczonych i krajach Ameryki Południowej to dzieje eksperymentu, adaptacji, selekcji i kompromisów z naturą. Opowieść o tym, jak z wielu ras i warunków klimatycznych powstały lokalne linie pszczół miodnych: przystosowane do ogromnych monokultur, upałów, suszy i zróżnicowanych stref klimatycznych. Pszczelarze od Kalifornii po Kordyliery uczyli się rozumieć swoje pszczoły jak nowych współpracowników.

Od Europy do Nowego Świata – pierwsze importy pszczół miodnych

Pszczoły miodne pojawiły się w Ameryce Północnej w XVII wieku. Przywiezione zostały z Anglii i Niemiec, głównie jako Apis mellifera mellifera (pszczoła ciemna). Były odporne, ale charakteryzowały się agresywniejszym temperamentem i niższą wydajnością. Z czasem zaczęto sprowadzać inne rasy pszczół, w tym A. m. ligustica (pszczołę włoską), A. m. caucasica i A. m. carnica, tworząc coraz bardziej złożone mieszanki rasowe.

Powody importu pszczół miodnych do Ameryki:

• brak rodzimych gatunków pszczół wytwarzających miód,
• intensywny rozwój upraw wymagających zapylania (np. jabłoni, migdałowców),
• potrzeba dopasowania pszczół do rozległych obszarów i zróżnicowanego klimatu.

Więcej informacji:

• Smithsonian Institution: History of Bees in America
• USDA Beekeeping Archives
• Bees in the Colony – Colonial Williamsburg
• Polskie Związki Pszczelarskie: historia importu pszczół (PL)

Linie pszczół selekcjonowanych w USA

Współczesne pszczelarstwo w Stanach Zjednoczonych opiera się głównie na liniach pszczół miodnych selekcjonowanych pod kątem wydajności, odporności i łagodności. Najpopularniejsze z nich to Buckfast, Starline, Midnite oraz linie VSH odporne na warrozę.

Najważniejsze linie pszczół miodnych w USA:

• Buckfast – łagodna, stabilna, o długim sezonie czerwienia,
• Midnite i Starline – hybrydy z dobrą dynamiką rozwoju,
• VSH (Varroa Sensitive Hygiene) – linie z cechą samodzielnego oczyszczania gniazda z warrozy.

Zasoby:

• USDA: Bee Breeding and Genetics
• Koehnen Bees – komercyjna hodowla w Kalifornii
• Betterbee – porównanie popularnych linii
• Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt (PL)

Afrykanizacja i pszczoły tropikalne w Ameryce Południowej

W 1956 roku brazylijscy badacze skrzyżowali pszczoły europejskie z Apis mellifera scutellata z Afryki. Po ucieczce kilku rojów nastąpiło naturalne rozprzestrzenianie się mieszanych populacji, które z czasem zdominowały Amerykę Południową i Centralną. Dziś tzw. pszczoły afrykanizowane są podstawą pszczelarstwa od Argentyny po Meksyk.

Charakterystyka pszczół tropikalnych:

• wysoka odporność na choroby i pasożyty,
• zdolność adaptacji do upałów i zmian pogodowych,
• intensywna ochrona gniazda,
• dobre wykorzystanie lokalnych pożytków.

Dalsza lektura:

• Embrapa: pszczoły w Brazylii
• INTA: Apicultura en Argentina
• Bee-LATAM – czasopismo dla pszczelarzy Ameryki Łacińskiej
• Fundacja Pszczoły Wracają (PL)

Nowe kierunki: pszczoły lokalne i naturalna selekcja

Na przestrzeni ostatnich lat coraz większą popularność zdobywają linie lokalne, odporne na warrozę i przystosowane do konkretnego środowiska. Wspiera się selekcję naturalną, niskoinwazyjne techniki hodowli oraz mikrohodowle oparte na różnorodności genetycznej.

Inicjatywy i badania:

• Project Apis m. – USA
• Bee Informed Partnership – monitoring
• Instytut Zootechniki PIB w Krakowie (PL)
• Apimondia – badania międzynarodowe

Pszczoły w Amerykach to obecnie efekt współpracy ludzi i natury, która nieustannie trwa. Każda linia, każda pasieka to inna historia, inne potrzeby i inna odpowiedź na pytanie, czym naprawdę jest zrozumienie pszczoly.

Adaptacja do klimatu – jak rasa wpływa na odporność i zachowanie pszczół?

Różnice w rojliwości, zimowaniu, agresji i produkcji miodu

Każdy pszczelarz wie, że nie wystarczy mieć ul i matkę pszczelą. Trzeba mieć taką pszczołę, która pasuje do lokalnych warunków klimatycznych, rytmu kwitnienia i stylu pracy. Wybór odpowiedniej rasy pszczół miodnych – czy to Buckfast, carnica, ligustica, czy ciemna środkowoeuropejska – wpływa bezpośrednio na wydajność pasieki, zdrowotność rodzin oraz jakość miodu.

Zimowanie i odporność na warunki klimatyczne

W chłodniejszych strefach klimatycznych, jak Skandynawia, Karpaty czy północna Polska, najlepiej sprawdzają się pszczoły środkowoeuropejskie (Apis mellifera mellifera) i kraińskie (Apis mellifera carnica). Cechują się zdolnością tworzenia zwartym kłębem zimowym, ekonomicznym gospodarowaniem zapasami i odpornością na wahania temperatury. W cieplejszym klimacie dominują rasy południowe: A. m. ligustica, Buckfast, a w Ameryce Południowej także pszczoły afrykanizowane. Te ostatnie mogą czerwić niemal przez cały rok, ale nie tolerują niskich temperatur.

Źródła:

• Pszczoła środkowoeuropejska – Kampinoski Park Narodowy (PL)
• HIBEE Project – klimat a odporność pszczół
• Apimondia – strategie adaptacyjne dla pszczół

Rojliwość i temperament

Temperament i skłonność do rójki różnią się znacznie w zależności od rasy. Pszczoły ciemne oraz kaukaskie bywają bardziej rojliwe, szczególnie w warunkach ograniczonego pożytku. Pszczoły Buckfast i selekcjonowane linie VSH cechują się większą stabilnością i przewidywalnością w rozwoju. W regionach tropikalnych, gdzie dominuje A. m. scutellata lub jej mieszańce, agresywność jest naturalnym mechanizmem obronnym, co sprawia, że obsługa takich rodzin wymaga doświadczenia i odpowiedniego wyposażenia.

Źródła:

• Africanized Honey Bee Behavior – University of Florida
• PZP – rojliwość ras pszczół w Polsce (PL)
• INRAE: selekcja zachowania pszczół

Produkcja miodu i dynamika rozwoju:

• A. m. ligustica i Buckfast osiągają wysoką wydajność w warunkach klimatu umiarkowanego i przy obfitym pożytku.
• A. m. carnica sprawdza się w środowiskach z intensywnymi, lecz krótkimi pożytkami (np. rzepak, lipa).
• Pszczoła ciemna jest mniej wydajna, ale doskonale radzi sobie na trudnych pożytkach: spadź, wrzosowiska.
• Pszczoły tropikalne mogą produkować znaczne ilości miodu przy odpowiednim zarządzaniu pasieką.

Źródła:

• Instytut Ogrodnictwa i Sadownictwa w Skierniewicach (PL)
• Koehnen Bees – porównanie ras pszczół
• BeeSource – regionalne doświadczenia pszczelarzy
• Slow Bee Movement – zrównoważona gospodarka pasieczna

Dostosowanie rasy do regionu

Dobór rasy powinien być świadomy i oparty na analizie:

• lokalnych warunków klimatycznych,
• rodzaju dominującego pożytku,
• długości sezonu,
• oczekiwań dotyczących wydajności i pracy w pasiece.

Źródła:

• Bees for Development – pszczelarstwo i przystosowanie
• COLOSS – zachowanie i ochrona podgatunków
• KCHZ – rejestr ras i linii w Polsce (PL)

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Jakie są najważniejsze rasy pszczół miodnych na świecie?

Najczęściej spotykane to: Apis mellifera carnica (pszczoła kraińska), Apis mellifera ligustica (pszczoła włoska), Apis mellifera mellifera (pszczoła ciemna środkowoeuropejska), Apis mellifera caucasica (pszczoła kaukaska), pszczoły afrykanizowane oraz hybrydy jak Buckfast i VSH.

Która rasa pszczół najlepiej znosi zimy?

Najlepiej przystosowane do zimowania są pszczoły środkowoeuropejskie (A. m. mellifera) i kraińskie (A. m. carnica), które tworzą zwarte kłęby i oszczędnie gospodarują pokarmem.

Czy pszczoły afrykanizowane są rzeczywiście niebezpieczne?

Mają silny instynkt obronny i są bardziej agresywne niż inne rasy, dlatego wymagają doświadczenia i odpowiedniego zabezpieczenia podczas pracy w pasiece.

Jaką pszczołę wybrać do pasieki w Polsce?

Najczęściej wybierane w Polsce są linie kraińskie i środkowoeuropejskie, zarejestrowane w KCHZ. W regionach o łagodniejszym klimacie można rozważyć Buckfast.

Czy rasa pszczoły wpływa na ilość produkowanego miodu?

Tak. Buckfast i A. m. ligustica uchodzą za bardzo wydajne. Rasy górskie i ciemne lepiej radzą sobie w trudnych pożytkach, choć dają mniej miodu.

Jakie są różnice w rojliwości między rasami?

Ciemne i kaukaskie pszczoły mają wyższą tendencję do rójkowania. Linia Buckfast i VSH została wyselekcjonowana m.in. pod kątem ograniczenia tej cechy.

Czy istnieją pszczoły odporne na warrozę?

Tak. Trwają prace nad selekcją linii odpornych, np. VSH (Varroa Sensitive Hygiene) oraz programy wspierane przez instytucje jak USDA czy COLOSS.

Gdzie mogę sprawdzić, które rasy są zarejestrowane w Polsce?

Oficjalne rejestry prowadzi Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt.

Czy można krzyżować rasy pszczół?

Tak, ale wymaga to wiedzy hodowlanej. Niektóre linie, jak Buckfast, powstały przez skrzyżowanie wielu podgatunków w kontrolowanych warunkach.

Jak wpływają zmiany klimatu na wybór rasy pszczół?

Wzrost temperatur, zaburzenia rytmu kwitnienia i ekstremalne zjawiska pogodowe wymuszają nowe podejście do selekcji ras: preferowane są pszczoły odporne, elastyczne i dobrze adaptujące się lokalnie.

Rasy pszczół na świecie – podsumowanie i refleksja

Pszczoły miodne to nie tylko owady użytkowe, to bohaterki historii o przystosowaniu, różnorodności i współpracy człowieka z naturą. Od spokojnych pszczół kraińskich przez dynamiczne hybrydy Buckfast po dzikie siostry z Azji i Afryki – każda rasa wnosi coś unikalnego do globalnego pejzażu pszczelarstwa. Poznaliśmy pszczoły europejskie, afrykańskie, amerykańskie i azjatyckie. Ich odmienne cechy – od odporności na zimno, przez rojliwość, aż po temperament i wydajność miodową – są efektem milionów lat ewolucji oraz setek lat współpracy z ludźmi. Ich przystosowanie do różnych klimatów i pożytków to lekcja pokory wobec przyrody i inspiracja dla zrównoważonego rozwoju pasiek.

Dla nas – mieszkańców Polski i regionu świętokrzyskiego – pszczoła to coś więcej niż tylko zapylacz. To symbol pracy, troski o ziemię i żywy łącznik z tradycją. Właśnie dlatego warto promować rasy pszczół, które najlepiej wpisują się w nasz krajobraz, klimat i etos pracy.
Świętokrzyski Miód Gryczany to nie tylko produkt – to owoc współpracy pszczół, ludzi i natury. Dlatego wspierając lokalnych pszczelarzy i poznając historie pszczół z całego świata, wspólnie budujemy przyszłość, w której bioróżnorodność i troska o owady zapylające są fundamentem zdrowych ekosystemów. Chcesz dowiedzieć się więcej o roli pszczół w naszym regionie? Zajrzyj do kolejnych publikacji i poznaj historie ludzi, którzy dzielą się swoją pasją i miłością do pasieki – od Kielc po świętokrzyskie wzgórza.

Autorką artykułu jest Marzena Serafińska: społecznik i edukator pszczelarski, właścicielka Pasieki w Lipce, absolwentka ZSR CZK w Pszczelej Woli.