Od noworodka do dorosłego psa – jak zmienia się naturalne zachowanie czworonoga?

Okres neonatalny - pierwsze 14 dni życia szczeniąt

Tuż po narodzinach u psów obserwuje się wachlarz zachowań dopasowany do potrzeb związanych z:

• pobieraniem pokarmu,
• utrzymaniem ciepła,
• otrzymaniem matczynej opieki.

Nowo narodzony maluch potrzebuje dużego wsparcia ze strony suczki.  Psie szczenięta przychodzą na świat praktycznie bezradne. Nie widzą i nie słyszą, a ich zdolność do poruszania ogranicza się do pełzania na zdecydowanie krótkich dystansach. Psie niemowlęta nie potrafią samodzielnie regulować swojej temperatury oraz oddawać moczu i kału bez pobudzenia w postaci masażu lub wylizywania okolicy brzucha przez matkę.

Większość zachowań, które zwierzęta prezentują tuż po urodzeniu, zanika wraz z dojrzewaniem ich układu nerwowego. W pierwszych dniach życia należy jednak traktować maluchy i ich mamy jako wspólną jednostkę funkcjonalną, którą trzeba się opiekować i utrzymywać razem.

Co ciekawe, zwierzęta poddawane w tym wieku niewielkim bodźcom stresowym w późniejszym czasie wydają się odporniejsze na stres. Jest to tzw. wczesna stymulacja neurologiczna, którą trzeba prowadzić w umiejętny sposób.

Okres przejściowy 14-21 dzień życia psa

Po ukończeniu drugiego tygodnia życia u psów zaczynają zachodzić szybkie zmiany fizjologiczne. Maluchy mają coraz większą zdolność odbierania różnych bodźców ze świata zewnętrznego oraz przetwarzania otrzymanych informacji. Między 12 a 14 dniem życia otwierają się ich oczy, a około tygodnia później także kanały słuchowe. Małe pieski zaczynają zatem reagować np. na bodźce dźwiękowe. W okresie przejściowym zaczynają wyrzynać się także zęby mleczne, a szczenięta wykazują zainteresowanie nie tylko mlekiem matki, ale także stałem pokarmem.

Co jeszcze dzieje się w tym okresie? Szczeniaki zaczynają:

• wstawać,
• chodzić,
• merdać ogonem,
• samodzielnie załatwiać potrzeby fizjologiczne.

Prezentują także zachowania socjalne np. walkę w zabawie z rodzeństwem.

To w tym wieku wskazane jest dostarczenie maluchom pierwszych zabawek oraz wprowadzenie nowych przedmiotów do ich otoczenia. Korzystnie na ich rozwój wpływa również kontakt z różnymi:

• odgłosami życia domowego,
• zapachami,
• widokami.

Można oswajać je z braniem na ręce, dotykaniem i głaskaniem, a nawet delikatnym szczotkowaniem.

Pierwotna socjalizacja psa – 3 a 12 tydzień życia

Okres pierwotnej socjalizacji to chyba najistotniejszy okres w rozwoju socjalnym psa. W tym czasie zachodzą u niego duże zmiany behawioralne. Rozwija on zachowania typowe dla swojego gatunku. Odbiera i reaguje na bodźce w podobny sposób jak dorosły osobnik.

W tym przedziale czasowym w niektórych publikacjach uwzględnia się okres “świadomości i identyfikacji”. Ma on miejsce pomiędzy dwudziestym pierwszym a trzydziestym piątym dniem życia psa i jest związany z obserwacją zachowań matki oraz ludzkiego opiekuna. To wtedy m.in. suki mogą karcić szczenięta za zbyt intensywną zabawę poprzez podgryzanie i wprowadzają do ich życia umiejętność okazywania uległości.

Czas pierwotnej socjalizacji to inaczej także tzw. okres wrażliwości. Dlaczego? Różne wydarzenia z tego okresu mogą bowiem mieć znaczący wpływ na późniejszy rozwój i zachowanie psa. Udowodniono, że po upływie pierwotnej socjalizacji zwierzę coraz słabiej reaguje na niektóre bodźce. Między 3 a 12 tygodniem życia warto zadbać o kształtowanie więzi socjalnych zarówno z ludźmi, jak i z innymi psami lub zwierzętami towarzyszącymi. Odpowiednia socjalizacja zapobiega rozwojowi nieprawidłowych zachowań, które w przyszłości mogłyby utrudniać psu stworzenie więzi z człowiekiem lub innymi zwierzętami.

W okresie pierwotnej socjalizacji początkowo dość gwałtownie wzrasta aktywność młodego psa. Zwierzę interesuje się otoczeniem i prezentuje tzw. zachowania eksploracyjne. Bawi się z innymi szczeniętami oraz z matką, sprawdza nowe bodźce i jest zainteresowany nowymi przedmiotami. Ta nieograniczona ciekawość maleje jednak po około piątym tygodniu. Jej miejsce zaczyna zajmować podejście z większą rezerwą. Jest to uwarunkowane tym, że dzicy przodkowie psa po piątym tygodniu życia opuszczali swoje bezpieczne gniazdo i powoli zaczynali odbywać pierwsze wędrówki. Występująca w tym czasie ksenofobia, czyli strach przed czymś nowym, pomagała przetrwać takim osobnikom.

Okres socjalizacji to także czas, w którym szczenię trafia do nowego domu. Pod opiekę przyszłego opiekuna zwierzęta trafiają zwykle między 7 a 9 tygodniem życia. Psy, które zbyt wcześnie zabierane są od matki, nie potrafią prawidłowo nawiązywać kontaktów i komunikować się z innymi czworonogami. Zbyt wczesne odsadzenie młodego psa może także sprawić, że będzie on mocno nastawiony na człowieka i będzie tworzył nadmiernie emocjonalna przywiązanie. Co ważne młode psy, które pozostają z matką przez 14 tygodni i nie socjalizują się z ludźmi, mogą być ekstremalnie strachliwe i być trudne do ułożenia jako zwierzęta dorosłe. Sprawdź także ten artykuł z poradami, czego nie może jeść pies.

Okres młodzieńczy - wtórna socjalizacja

Okres młodzieńczy zaczyna się około 12 tygodnia życia i trwa aż do osiągnięcia dojrzałości płciowej. Jest to czas, w którym pies dojrzewa fizycznie i doskonali zdolności w tym kierunku np. swoją koordynację ruchową. U psów wzrasta możliwość skupienia uwagi, pojawiają się zęby stałe, szczenięta w tym wieku są zwykle pewne siebie i niezależne. Wraz z okresem nadejścia dojrzewania u psów pojawiają się także zachowania seksualne. Przyjmuje się, że suczki osiągają dojrzałość płciową między 6 a 16 miesiącem życia w zależności od rasy. Samce natomiast dojrzewają między 10 a 12 miesiące. Za dorosłego można uznać jednak dopiero psa, który będzie miał 18 miesięcy lub więcej.

Jakie zachowania są charakterystyczne dla okresu młodzieńczego? W okresie dojrzewania samce prezentują znaczenie terenu, tendencję do włóczęgostwa, a czasami agresję lub wspinanie się czy odskakiwanie ludzi. Wraz z wiekiem rozwija się także terytorializm, odruch obronny czy agresja dominacyjna.

Są to okresy dzielone czasem m.in. na fazy:

• Ucieczek – inna nazwa tego okresu to czas „wybiórczej głuchoty szczeniaka”.
• Zapamiętywania bodźców negatywnych – Twój pies między 6, a 14 miesiącem może przeżywać okres burzy hormonalnej. Pojawiają się w niej epizody strachu, czy reakcji na sygnały wcześniej niewywołujące objawów.
• Osiągania dojrzałości (1−4 lata) – ten okres zdecydowanie uzależniony jest od płci, czy rasy. To czas, kiedy u psa następuje ugruntowanie postaw behawioralnych.