Chloroza roślin - objawy, rozpoznawanie, leczenie, zapobieganie

Choroba żółtych liści

Chloroza, czyli co to jest?

Może ktoś już spotkał się z sytuacją, gdzie opublikował zdjęcie pożółkłej rośliny na grupie akwarystycznej i otrzymał odpowiedź, że to chloroza. To bardzo popularna tendencja i wszyscy przerzucają się chlorozą jako wysoko wyspecjalizowaną diagnozą na problemy akwarium roślinnego. Co to jest chloroza i czy ma coś wspólnego z chlorem?

To, że ktoś zdiagnozował, świadczy przecież o tym, że ma receptę na wyleczenie owej chlorozy. Niekoniecznie musi tak być, bo chloroza to po prostu choroba rośliny, której objawem jest żółknięcie liści. No cóż. To widzimy sami bez niczyjej pomocy. A z chlorem nie ma właściwie nic wspólnego.

Chloroza sama w sobie za wiele nam nie pomoże. Przecież gdy przełożymy roślinę nadwodną pod wodę, to dostanie chlorozy, ale niewiele nam to pomaga w zaradzeniu na problem. Możemy bowiem zaczekać, aż liście nadwodne odpadną i urosną podwodne lub wyjąć roślinę z wody. Takie też mogą być sposoby leczenia chlorozy.

Osobliwa przyczyna

Powodem wystąpienia chlorozy może być też specyfika rośliny. Takim przypadkiem jest „choroba kryptokoryny” gdzie zdrowa jak rydz sadzonka padnie w parę dni. Najpierw liście żółkną, później się rozpuszczają i zostaje sam „trzonek”.

Należy taką kryptokorynę zostawić w spokoju, bo to… jej normalna reakcja na zmianę parametrów wody. Po paru dniach zacznie wypuszczać nowe zielone listki i będzie dorodna jak po zakupie. Ogromne ilości kryptokoryn wylądowały przez to w śmietnikach, a wystarczyło poczekać.

Zanim zaczniemy przeciwdziałać chlorozie, musimy zacząć od wiedzy, dlaczego zaatakowała nasze rośliny. Tu zaczyna się prawdziwa akcja, bo występują konkretne przyczyny chlorozy i przyczyny tych przyczyn, żeby akwarystom nie było za łatwo.

Niedobory i nadmiary nawozów

Przyjmijmy, że nie rośnie nam piękna rotala. Jej liście robią się żółte i po czasie odpadają. Nawet jeżeli będziemy wiedzieli, że powodem chlorozy jest w tym przypadku brak żelaza, to pozostanie zagadką, że dajemy żelazo jako jeden z nawozów do akwarium, a roślina nadal wykazuje jego niedobory.

Tu dochodzimy do „przyczyn przyczyny”, którymi może być nadmiar magnezu. Co prawda magnez jako taki jest elementem niezbędnym do wzrostu rośliny, jednak jego nadmiar może blokować wchłanianie żelaza – stąd niedobory, nawet przy dużej ilości żelaza w wodzie.

Stąd też wzięła się popularność metody nawożenia nazywanej Estimated Index, gdzie podawano nawozy w większych ilościach przy stosowaniu większych podmian. Ewentualne błędy były naprawiane sprawnie i każda podmiana stawała się nowym „punktem wyjścia” w dobraniu odpowiednich dawek.

Nawożenie a niedobory

Najważniejsze są proporcje

Powodem chlorozy najczęściej jest nieprawidłowa proporcja pomiędzy różnymi nawozami - szczególnie dotycząca azotu lub żelaza. Skupmy się najpierw na żelazie, które jest ważne przy przeprowadzaniu fotosyntezy u roślin.

Żelazo nie jest tylko elementem budowy roślin. Umożliwia wykorzystanie energii świetlnej do przeprowadzenia fotosyntezy. Bez żelaza nie ma chlorofilu i roślina traci naturalne zielone ubarwienie – stąd właśnie chloroza.

Azot jest kolejnym pierwiastkiem niezbędnym do utrzymania zielonej barwy liścia, ponieważ bierze udział w przeprowadzaniu fotosyntezy. Ponadto stanowi jeden ze składników aminokwasów i kwasu nukleinowego.

Magnez ma bardzo podobne działanie do żelaza, dlatego może wypierać jego absorpcję, jeżeli występuje w wodzie w znacznych ilościach. Przy chlorozie należy zawsze zacząć od podmiany, żeby wykluczyć wzajemne blokowanie pobierania składników odżywczych przez roślinę. Szukanie sposobu jak zwalczać nieprawidłowe zbilansowanie najlepiej przeprowadzić z udziałem testów na NO3, K, PO4, pH i CaMg

Jak zwalczać niedobory

Żeby lepiej zrozumieć relacje pomiędzy różnymi składnikami odżywczymi u roślin, możemy zapoznać się z tabelą Muldera. Może nie do końca opisuje wszystkie procesy, ale doskonale unaocznia, jak skomplikowane jest dobranie odpowiednich ilości składników odżywczych w prawidłowo rosnącej roślinie.

Tablica Muldera za: Nigten, Anton O. "How Healthy are Our Vegetables? Contours of a New Fertilizing Paradigm. Minerals and non Protein Nitrogen in Vegetables, Grown Organically and Respectively Conventionally. A Quality Assessment." Biogeosystem Technique 6 (2019): 3-22.

Co to zestawienie przedstawia? Pierwiastki, które obniżają dostępność innych, połączone są czerwonymi liniami. Te, które wspierają wchłanianie, połączone są zieloną linią. Jak widać, te relacje są bardzo skomplikowane, a największą rolę w wypieraniu nawozów spełnia Ca, czyli wapń.

Funkcjonowanie roślin jest bardzo skomplikowane i w ten sposób przy informacji o chlorozie dowiadujemy się, dlaczego woda demineralizowana jest tak ważna w prowadzeniu akwariów roślinnych. Pozbawiamy ją wapnia i dlatego odblokowujemy całkiem nowe możliwości dla naszych roślin. A może zainteresuje cię także ten artykuł na temat glonów nitkowatych?

Nawożenie a gatunki roślin

To, że podane na tabeli pierwiastki ograniczają wchłanianie innych, nie oznacza, że nie są także potrzebne. Do każdego z podanych powyżej pierwiastków roślina musi mieć dostęp i pobierać je w określonych ilościach. Co to są za określone ilości?

Właściwie nie ilości, ale ich odpowiednie zrównoważenie jest kluczem do prawidłowego nawożenia roślin akwariowych. Podawanie każdego z pierwiastków w takiej ilości, żeby nie ograniczał wchłaniania innego. Sprawę trochę komplikuje fakt, że nie każdy gatunek rośliny potrzebuje takich samych proporcji. Zamiast kombinować jak zwalczać niedobory, może lepiej kupić gotowe nawozy.

Niektóre rośliny są przyzwyczajone do bardziej kwaśnej wody, a inne zasadowej. Także obecność różnych składników nawozowych może się różnić w zależności od miejsca występowania rośliny. Praktycznie każdy gatunek ma swoje preferencje w zapotrzebowaniu na konkretne składniki.

Chloroza o wielu przyczynach

Żółknięcie liści

Chloroza u roślin akwariowych może być też spowodowana brakiem światła. Jak leczyć te objawy? Jeżeli oświetlenie jest niewystarczającej mocy lub o nieodpowiednim spektrum, może to skutkować żółtymi przebarwieniami liści.

Najprościej będzie to ująć tak, że chlorofil „karmi się” energią produkowaną ze światła i jeżeli go brakuje, to liść zamiera. Można to zauważyć, gdy w akwarium rośliny rosną tylko powyżej górnej połowy zbiornika, a na dole są całkowicie łyse.

Rośliny są sprytne i nie inwestują tam, gdzie nie ma szansy na uzyskanie energii. Gubią balast w postaci „niewykorzystanych” liści i produkują nowe tylko tam, gdzie światła jest wystarczająco dużo, by opłacało je się utrzymać.

Rośliny a karmienie ryb

Kolejnym czynnikiem wywołującym chlorozę może być nadmiar fosforu. Często ten właśnie powód jest najbardziej uciążliwym powodem problemów z roślinami. Nadmiar fosforu może bowiem blokować przyswajanie żelaza lub potasu – bardzo ważnych składników nawozów dla roślin. Jak zwalczać z kolei nadmiar fosforu?

Gdy mamy sporo ryb, akwarium zawsze będzie miało pod dostatkiem fosforu. Ryby zjedzą jakąś ilość pokarmu, a resztki spadną na dno, produkując ogromne ilości fosforu. Nieprawidłowy skład karmy też może być przyczyną wzrastania ilości fosforu, nawet gdy ryba zje karmę i ją wydali.

Gdy ilości tego pierwiastka szybko wzrastają, robimy duże podmiany. To z kolei prowadzi do częstych i nagłych zmian parametrów wody, a jak wiemy, rośliny tego nie lubią. Nawet „surowe akwarium” z samym szkłem i trzema roślinami reaguje na takie zmiany lepiej, niż „stary” zastały zbiornik.