Psi nos, mokry jak śnieg, ciemny jak węgiel i kształtem przypominający serce – stanowi klucz do świata, który nasze czworonogie przyjaciół postrzegają przede wszystkim przez zapachy. W przeciwieństwie do ludzi, którzy świat odkrywają głównie za pomocą wzroku, psy zanurzone są w bogactwie aromatów, które dla nich mają kluczowe znaczenie.
Już sama budowa psiego nosa, pyska i głowy jest przystosowana do efektywnego węszenia. Na przykład długie, oklapnięte uszy u niektórych ras psów nie są tylko ozdobą - ich długość i umiejscowienie pomagają zagarniać do nosa więcej cząsteczek zapachowych.
Nos psa jest równie imponujący. Jego zewnętrzna, mokra część, znana jako trufla, dzięki wilgotności łapie cząstki zapachu, ułatwiając ich dostęp do wnętrza nosa. Na budowę nosa składają się również boczne i przyśrodkowe skrzydła, oraz otwierający się i zamykający fałd skrzydłowy. Ponadto, boczne szczeliny w nosie pozwalają psu wypuszczać wciągnięte powietrze, tworząc „trąbki powietrzne”, które unoszą zapachy wprost do nosa.
Wewnętrzna część nosa psa jest pokryta mocno pofałdowanym nabłonkiem węchowym, który może być powierzchnią do 170 cm² - w porównaniu do tylko 3-5 cm² u ludzi. Na tym nabłonku znajduje się śluz, który skutecznie łapie unoszące się cząsteczki zapachowe. Psy wyróżniają się również ogromną liczbą receptorów węchowych, osiągającą nawet 800 różnych typów, co jest znacznie więcej niż maksymalnie 380 u ludzi.
Dlaczego pies posługuje się węchem?
Opiekunowie psów często nie doceniają znaczenia psiego nosa, mylnie traktując długie obwąchiwanie tego samego słupka jako zwyczajne zachowanie. Rzeczywistość jest taka, że węszenie jest dla psa źródłem ogromnej przyjemności, gdyż stymuluje ośrodek przyjemności w mózgu. Dzieje się to dzięki dopaminie, która pobudza korę węchową, odpowiedzialną za przetwarzanie informacji z nosa, i przyczynia się do pozytywnych emocji.
Zabawy węchowe, takie jak korzystanie z zabawek węchowych czy psie sporty oparte na pracy nosem, pomagają w poprawie nastroju psów, nawet tych zestresowanych czy lękowych. Zaangażowanie w węszenie umożliwia zwierzętom przeżywanie pozytywnej ekscytacji, przeciwdziałając jednocześnie uczuciu niepokoju i lęku.
Niezależność i pewność siebie psa wzrastają dzięki możliwości korzystania z nosa. Węszenie, będące naturalną umiejętnością psów, pozwala na zdobywanie nagród i eksplorację. Takie aktywności sprzyjają również budowaniu samodzielności i niezależności.
Węszenie angażuje również rozległe obszary mózgu, co wpływa na opóźnienie procesów starzenia w układzie nerwowym i może działać antydepresyjnie. Jest to szczególnie korzystne dla psów starszych, adoptowanych czy mających za sobą trudne doświadczenia. Ponadto, angażująca aktywność węchowa pozwala zaspokoić naturalne potrzeby psa, które są częścią łańcucha łowieckiego.
Komunikacja z innymi psami oraz budowanie relacji z przewodnikiem są również istotnymi aspektami węszenia. Informacje węchowe pomagają psom ocenić bezpieczeństwo środowiska i poznać inne zwierzęta. Zabawy i sporty oparte na węchu uczą człowieka pokory, obserwacji i odpowiedniej reakcji na zachowanie psa, co z kolei znacząco poprawia jakość relacji między człowiekiem a psem.
Jakiego zapachu nie lubią psy?
Psi węch jest znacznie bardziej rozwinięty niż ludzki, co czyni go wyjątkowo wrażliwym na mocne zapachy. Alkohol, amoniak, cytrusy, perfumy, a także środki chemiczne używane do sprzątania to tylko niektóre z aromatów, które mogą powodować u psów uczucie rozdrażnienia i dezorientacji. Zmyśl węchowy psów myśliwskich, wykorzystywany głównie do identyfikacji potencjalnych zagrożeń, jest kluczowy w ich codziennym życiu i pracy.
Psy potrafią rozróżniać niewiarygodną ilość zapachów, nawet do 600 tysięcy różnych aromatów, które kojarzą z konkretnymi osobami, miejscami czy sytuacjami. Doskonale rozpoznają, kiedy ich właściciel wraca do domu, nie tylko dzięki dźwiękom, ale przede wszystkim dzięki swoim wyjątkowo silnym receptorom węchowym. To szczególnie widoczne u psów myśliwskich, które mają bardzo rozwinięty zmysł węchowy.
Wykorzystanie tych umiejętności w treningu nosework otwiera przed psami nowe możliwości. Nosework nie tylko stymuluje psa mentalnie, ale również pomaga w wykorzystaniu i rozwijaniu jego naturalnych zdolności węchowych. To rodzaj treningu, który angażuje psa w szukanie i identyfikowanie konkretnych zapachów, oferując zarówno zabawę, jak i sposób na poprawę koncentracji oraz pracy umysłowej psa.
W odpowiednich warunkach i przy odpowiednim przygotowaniu, wytrenowany pies może wyodrębnić jeden konkretny zapach z grupy 10-15 innych, nawet z odległości 800-1000 metrów. To zdolność, która wykracza poza ludzkie możliwości percepcji i świadczy o niezwykłej precyzji, z jaką psy wykorzystują swój zmysł węchu w praktyce.
Mata węchowa to gadżet, który warto kupić pupilowi., fot. Justyna
Jak urozmaicić psu doznania węchowe?
Jeśli chcesz, aby Twój pies korzystał ze swojego nosa, kluczowe jest nie ponaglanie go. Pozwól mu na swobodne węszenie podczas spacerów, cierpliwie obserwując, jak skupia się na zapachach trawy czy zakamarkach. To naturalna potrzeba każdego psa, którą warto wspierać. Można to zrobić na przykład, rozsypując drobne przysmaki w trawie lub między suchymi liśćmi, co sprawi, że zwierzę z większą radością będzie angażować się w poszukiwanie jedzenia na zewnątrz, niż gdyby otrzymało je w misce.
W domowych warunkach doskonale sprawdzą się zabawki węchowe, takie jak maty węchowe o różnorodnych kształtach. Takie zabawki nie tylko umożliwiają psu wykorzystanie jego zdolności węchowych, ale również skutecznie spożytkowują jego energię w dni, gdy nasz grafik jest napięty lub pogoda nie sprzyja spacerom. Mata węchowa, z ukrytymi w jej warstwach przysmakami, może być idealnym pierwszym gadżetem dla szczeniaka uczącego się korzystania z węchu.
Dla bardziej zaawansowanych opcji można zaoferować psu pompony czy kule węchowe, które działają na podobnej zasadzie co maty. Bardziej skomplikowana zabawka węchowa, taka jak piłka-lotos, pozwala na ukrycie w niej przysmaków, wymagając od psa większego wysiłku i sprytu w ich wydobywaniu. Węchowe zabawy można również zorganizować w domu, wykorzystując proste przedmioty, jak kubeczki po jogurcie z otworami czy ukrycie ulubionej piłki, co może stanowić atrakcyjną rozrywkę dla psa.
