Gruczoły okołoodbytowe, znane także jako zatoki okołoodbytowe, to małe struktury zlokalizowane tuż przy odbycie, obecne u niektórych ssaków, w tym psów i kotów. Wydzielina produkowana przez te gruczoły służy głównie do komunikacji między osobnikami. Wielu właścicieli psów nie jest świadomych istnienia tych narządów, dopóki nie poczują nieprzyjemnego zapachu, co często prowadzi do wizyty u weterynarza. Przepełnienie gruczołów może prowadzić do ich zapalenia, rozwoju ropnia, a nawet przetoki. Najczęstszym objawem tych problemów jest tzw. saneczkowanie. W artykule wyjaśniamy, jak dbać o gruczoły oraz kiedy warto skonsultować się z lekarzem weterynarii.
Gdzie znajdują się gruczoły okołoodbytowe i jakie są ich funkcje?
Gruczoły okołoodbytowe to małe, symetryczne struktury przypominające owoc winogrona, umiejscowione na godzinie 16 i 20 wokół odbytu. Wyścielone są od wewnątrz skórą zawierającą liczne gruczoły apokrynowe, które produkują wydzielinę. Z tych gruczołów odchodzą cienkie przewody, mające swoje ujścia bezpośrednio przy odbycie. Podczas defekacji, zacisk mięśnia zwieracza pozwala na wydobywanie się wydzieliny z zatok. Gruczoły te znajdują się pod skórą, pomiędzy mięśniami, dlatego nie są widoczne gołym okiem.
Wydzielina produkowana przez gruczoły okołoodbytowe ma oleistą lub pastowatą konsystencję i może być jasnożółta, zielona lub brązowa. Kolor i konsystencja wydzieliny różnią się u poszczególnych psów, co jest normalnym zjawiskiem fizjologicznym. Najbardziej charakterystyczny jest jednak jej nieprzyjemny zapach, opisywany jako rybi, trupi lub zgniły. Zapach ten często wywołuje obrzydzenie i niepokój u opiekunów, ale jest naturalny. Ciekawostką jest, że podobną wydzielinę produkują gruczoły okołoodbytowe skunksów.
Podczas defekacji, nacisk ze strony stolca oraz skurcz mięśni odbytu prowokują uwalnianie wydzieliny z gruczołów okołoodbytowych. Choć ludzie nie mają takich gruczołów i mogą wydawać się nam zbędne, dla zwierząt, a zwłaszcza psów, są one bardzo ważne. Wydzielina ta służy głównie do komunikacji między osobnikami oraz do oznaczania terenu. Przodkowie psów używali kału do oznaczania swojego rewiru, ale to nie kał, lecz właśnie wydzielina gruczołów okołoodbytowych miała największe znaczenie
Zapach wydzieliny gruczołów okołoodbytowych jest indywidualny dla każdego psa i pełni ważną rolę w interakcjach społecznych. Psy obwąchują okolice odbytu innych psów, aby poznać ich indywidualny zapach, co pomaga im w identyfikacji i komunikacji. Dzięki temu psy mogą dowiedzieć się wiele o nowym znajomym, co jest jednym z kluczowych elementów ich socjalizacji.
Wydzielina gruczołów okołoodbytowych jest więc istotnym elementem komunikacji w świecie psów. Jej charakterystyczny zapach i konsystencja mogą wzbudzać niepokój wśród opiekunów, jednak są one naturalnym i ważnym aspektem psiej fizjologii. Zrozumienie roli tych gruczołów pomaga lepiej dbać o zdrowie i komfort naszych czworonożnych przyjaciół.
Jak wygląda opróżnianie gruczołów?
Zdrowy pies fizjologicznie opróżnia gruczoły okołoodbytowe podczas każdorazowego oddawania stolca. Są jednak sytuacje, w których ten proces jest utrudniony, co prowadzi do ich przepełnienia. Szczególnie u ras małych psy mają trudności z naturalnym opróżnianiem tych gruczołów. Choć nie wykazują one innych niepokojących objawów, regularna toaleta gruczołów jest niezbędna, aby zapobiec zapaleniu czy powstaniu przetoki.
Czyszczenie gruczołów może wydawać się prostą czynnością, ale nie zawsze jest łatwe. Dlatego warto poprosić lekarza weterynarii o pokazanie prawidłowej techniki i uważnie obserwować cały proces. W metodzie zewnętrznej najważniejsze jest umiejętne wyczucie gruczołu, jego zlokalizowanie i odpowiednie ściskanie, aby wydzielina została wydalona. Kluczowe jest właściwe chwycenie gruczołu, uniesienie ogona i użycie ręcznika papierowego, który najlepiej nadaje się do tego zabiegu. Istnieje również metoda wewnętrzna, stosowana przez lekarzy weterynarii, polegająca na omacywaniu gruczołów od wewnątrz, od strony prostnicy, co jest niezbędne przy większych przepełnieniach lub trudnościach w ich lokalizacji.
Gruczoły można opróżniać pojedynczo lub oba jednocześnie, zależnie od indywidualnych potrzeb psa. Kluczowe jest, aby proces ten odbywał się sprawnie, skutecznie, szybko i możliwie bezboleśnie. Wiele zależy od lokalizacji gruczołów, ich wielkości oraz konsystencji wydzieliny. Każdy pies wymaga indywidualnego podejścia, aby zapewnić mu maksymalny komfort podczas zabiegu.
Opiekunowie często pytają, czy zabieg ten boli. Dla niektórych psów jest on bardzo nieprzyjemny i stresujący, co może wywoływać u nich agresję i opór. Inne psy znoszą zabieg z pokorą, odczuwając po nim ulgę. Regularność toalety gruczołów ma kluczowe znaczenie, ponieważ zapobiega maksymalnemu przepełnieniu, co sprawia, że zabieg jest mniej bolesny i stresujący.
Zrozumienie i regularne dbanie o gruczoły okołoodbytowe jest ważne dla zdrowia i komfortu naszych czworonożnych przyjaciół. Wiedza na temat technik opróżniania tych gruczołów oraz ich roli w psiej fizjologii pozwala właścicielom lepiej dbać o swoje psy i unikać problemów zdrowotnych związanych z tymi strukturami.
Dlaczego niektóre psy mają problem z opróżnianiem gruczołów?
Nie jest do końca jasne, dlaczego niektóre psy mają problem z naturalnym opróżnianiem gruczołów okołoodbytowych, podczas gdy inne tego nie doświadczają. Wiemy jednak, że pewne rasy, takie jak labradory oraz większość małych ras, w tym buldożki francuskie, mopsy, maltańczyki i cavaliery, są bardziej podatne na te problemy. Częściej dotykają one także psy otyłe i alergików. Główne przyczyny problemów z gruczołami to przewlekłe zatwardzenia lub biegunki. Niewłaściwy stolec nie wywiera odpowiedniego nacisku na gruczoły i nie pobudza pracy zwieracza odbytu, co uniemożliwia ewakuację wydzieliny. Luźny, wodnisty stolec przy biegunce oraz brak regularnej defekacji przy zaparciach również przyczyniają się do przepełniania gruczołów. Dodatkowo indywidualne cechy psa, takie jak gęsta konsystencja wydzieliny, mogą prowadzić do zatykania przewodów wyprowadzających.
W przypadku przewlekłych zaparć, konieczne jest znalezienie ich przyczyny i jej eliminacja. Podobnie jest w przypadku przewlekłych biegunek, które mogą wymagać dokładniejszej diagnostyki, takiej jak posiew kału, badania krwi czy USG jamy brzusznej. Ważna jest również analiza diety psa pod kątem jej jakości i liczby posiłków dziennie. Prawidłowy, zwarty stolec jest kluczowy dla fizjologicznego oczyszczania gruczołów. Wysoka zawartość błonnika w diecie usprawnia perystaltykę jelit i poprawia jakość stolca. Na rynku dostępne są karmy i suplementy z wysoką zawartością błonnika, które mogą wspomóc ten proces. Suplementacja niezbędnymi nienasyconymi kwasami tłuszczowymi, zwłaszcza omega-3, może również pomóc w ograniczeniu stanów zapalnych w gruczołach.
Warto także wykluczyć niedoczynność tarczycy, która może wpływać na problemy z gruczołami okołoodbytowymi. W przypadku alergii minimalizacja alergenów środowiskowych i pokarmowych jest kluczowa. U otyłych psów, nadmiar tkanki tłuszczowej wokół gruczołów utrudnia ich opróżnianie. W takich przypadkach niezbędne jest wprowadzenie diety odchudzającej oraz zwiększenie aktywności fizycznej psa, aby pomóc mu zgubić zbędne kilogramy.
Czasami, mimo właściwej diety i starannej opieki, niektóre psy wciąż mają problemy z opróżnianiem gruczołów. Wynika to z indywidualnych cech psa, gdzie wydzielina jest naturalnie gęstsza i zatyka przewody wyprowadzające. W takich sytuacjach regularna toaleta gruczołów jest niezbędna, aby zapobiec ich przepełnieniu i związanym z tym powikłaniom.
Jak często powinny być opróżniane gruczoły okołoodbytowe u psa?
Toaleta gruczołów okołoodbytowych u psów to kwestia bardzo indywidualna. Niektóre psy potrzebują tego zabiegu co trzy tygodnie, podczas gdy innym wystarczy go przeprowadzić dwa razy w roku. Ważne jest, aby obserwować swojego psa, ponieważ większość z nich pokaże, kiedy konieczna jest interwencja weterynaryjna. Najczęstszym objawem przepełnienia gruczołów jest tzw. saneczkowanie, czyli jazda pupą po dywanie lub trawie. Inne symptomy to trudności z oddawaniem kału, bezproduktywne napinanie się, swędzenie i ból w okolicy odbytu, natrętne wylizywanie oraz wygryzanie sierści w okolicy odbytu lub po bokach ciała. Mogą również wystąpić objawy niespecyficzne, takie jak zaburzenia chodu, kulawizna, osowiałość czy brak apetytu.
Przepełnione gruczoły okołoodbytowe mogą prowadzić do stanu zapalnego, ropnia, a nawet przetoki. Niektóre psy nie sygnalizują problemu, dopóki nie pojawi się poważny stan zapalny lub krew z przetoki. Dlatego regularne monitorowanie stanu gruczołów, zwłaszcza u psów z nawracającymi problemami, jest tak ważne. Weterynarze często ustalają stałe terminy toalety gruczołów, na przykład co dwa miesiące, i podczas kontroli sprawdzają ilość oraz jakość wydzieliny, dostosowując harmonogram zabiegów w zależności od potrzeb psa.
Regularna toaleta gruczołów okołoodbytowych zapobiega kolejnym zapaleniom i przepełnieniom, zapewniając psu komfort i zdrowie. Weterynarz pomoże ustalić optymalny odstęp czasowy między kolejnymi zabiegami, co pozwoli uniknąć poważnych powikłań. Dzięki temu pies będzie mógł cieszyć się lepszym samopoczuciem i pełnią zdrowia.
Co jeszcze warto wiedzieć?
Nieprawidłowe działanie gruczołów okołoodbytowych może prowadzić do bolesnych i nieprzyjemnych problemów u Twojego pupila. Jeśli zauważysz jakiekolwiek z opisanych objawów lub masz wątpliwości, jak pomóc swojemu zwierzakowi, zachęcamy do odwiedzenia nas! Zidentyfikujemy problem i zrobimy wszystko, aby ulżyć twojemu czworonogowi
